Joris Luyendijk vergeet belangrijkste vinkje: dat van postmodern links

Joris Luyendijk maakt in de media furore met zijn boek over de ‘zeven vinkjes’ waaraan hij zijn onverdiende privilege te danken zou hebben, waaronder de vinkjes blank, man en heteroseksueel. Maar de schrijver heeft geen oog voor het belangrijkste vinkje, schrijft Afshin Ellian: het postmodern-links-vinkje, dat hem geliefd maakt op progressieve mediaredacties.

Een geslaagde zakenman buigt een nederlaag om in een succesnummer. Joris Luyendijk (50) is terug. Hij is geen filosoof, geen econoom, geen literator, geen politicus, geen internationale journalist. Maar hij is Joris Luyendijk, een merk. Het mediamechanisme in Nederland maakte hem groot. Hij geloofde in zijn eigen grootheid, waar dan ook op de aardbol. Op dus naar Londen.

Luyendijk presenteerde zich als een soort bankenantropoloog

In 2011 ging hij naar Londen: ik ben Joris! De Britse krant The Guardian gaf hem de ruimte een blog bij te houden over de bankencrisis. Naar aanleiding van gesprekken met bankiers publiceerde hij in 2015 zijn boek Dit kan niet waar zijn. Dat boek werd, dankzij een goed gecoördineerd mediaoffensief, een bestseller en leverde hem de NS Publiekprijs op. En Luyendijk presenteerde zich als een soort bankenantropoloog.

Als Bob Woodward een boek schrijft, koop ik het meteen. Omdat hij als journalist onbevangen het functioneren van Amerikaanse presidenten probeert te doorgronden. Woodward is eerlijk en feitelijk. Van het Watergate-schandaal tot alle presidenten van Amerika heeft hij wat hij waarnam nauwkeurig beschreven en geanalyseerd. Woodward ergert de lezer niet met een moreel hoogdravend betoog en schrijft op een zeer aangename wijze. In bijna alle levende talen is hij vertaald, omdat iedereen, van Iran tot Rusland, zijn boeken wil lezen. Hij noemt zichzelf een journalist en niet een Witte Huis-antropoloog.

Luyendijk dacht dat hij een nieuwe methode had uitgevonden

Terug naar Joris Luyendijk in Londen. Hij denkt dat hij een nieuwe methode heeft uitgevonden: ‘Ik had een journalistieke methode bedacht waarbij je niet je conclusies deelt, maar de lezer meeneemt op je zoektocht. Ik begon bij mijn eigen onwetendheid.’ Een vreemde zelfwaardering! De meeste lezers weten al voordat ze zijn boek gaan lezen hoe Luyendijk denkt. Hij voert zelfs al zijn gesprekken vanuit een specifiek concluderend perspectief. Zijn methode is gebaseerd op al vaststaande conclusies waardoor het boek slechts de bewijsconstructie vormt: na zijn vonnis zoekt hij naar bewijsmateriaal. Dat is een hemelsbreed verschil met Woodward.

Het kind van NRC Handelsblad verwarde de intelligentie van de Britten met die van de redactie van NRC, van omroep VPRO en van andere heersende, machtige media.

De reden van zijn mislukking in Groot-Brittannië ziet hij zelf als een schokkende kwestie: ‘Nee. Het probleem was niet dat ik geen kansen kreeg, het probleem was dat wat ik deed nauwelijks werd opgemerkt. Ik kreeg nooit het voordeel van de twijfel.’ Hij kan niet aanvaarden dat men zijn teksten en methode als bankenantropoloog niet bijzonder vond. Voordeel van de twijfel?!