Je hoeft geen Poetin-adept te zijn om te erkennen dat Oekraïne de geopolitieke achtertuin van Rusland is. Europa moet daar voortaan realistischer in zijn, schrijft Zihni Özdil.
Hoe zou u het vinden als het jaar 2022 opent met een atoomoorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten? Door de totale lamlendigheid van de Nederlandse debatcultuur, klinkt dat u vast vreemd in de oren.
Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.
Maar in de rest van de beschaafde wereld gaat het in het publieke debat al geruime tijd over dit niet ondenkbare scenario. Want de situatie rondom Oekraïne is inmiddels dermate ernstig.
Vooropgesteld: ik heb niks, maar dan ook niks met Poetin-apologeten. De man is een autocraat die denkt dat mensenrechten peanuts zijn. Het is onze morele plicht om daar vanuit het vrije Westen alert op te blijven. Net zoals we dat moeten doen met andere landen, zoals Qatar en Saudi-Arabië. Tevens moeten we waakzaam zijn voor de lange arm van Moskou. Terwijl die arm ons in de Koude Oorlog bedreigde via onze communistische partijen, doet die dat tegenwoordig via onze radicaal-rechtse partijen. Ook mogen we nooit de rol van Poetins Rusland vergeten inzake MH17. Premier Rutte spreekt terecht schande van het feit dat Rusland weigert mee te werken aan het onderzoek daarnaar.
Veel te lang heeft Europa als schoothondje Amerika gesteund
Tegelijkertijd is het hoog tijd dat we de geopolitieke realiteit gaan erkennen. Veel te lang heeft Europa, en Nederland in het bijzonder, als een schoothondje het gedrag van Amerika tegenover Rusland gesteund. En dat gedrag is, als we er eerlijk naar kijken, agressief en levensgevaarlijk.
Zo op het eerste gezicht lijkt het alsof Rusland de initiator van de agressie is. De afgelopen maanden heeft Poetin honderdduizenden militairen gemobiliseerd aan de grens met Oekraïne. Maar wie de geschiedenis in acht neemt, begrijpt heel goed waarom Rusland nu op zijn strepen straat.
In zijn jaarlijkse persconferentie – waar journalisten uit de hele wereld hem urenlang bestoken met vragen – legde Poetin vorige week het zelf helder uit.
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Diana Magnay, een Britse journaliste van Sky News, vraagt hem naar de intenties van Rusland.
‘Hoe zou Amerika het vinden als Rusland raketten zou plaatsen op de grens van Mexico en Canada?’ antwoordt Poetin. En dat is een terechte vraag. Hoe je het ook wendt of keert: Rusland is een regionale grootmacht die, net als elke grootmacht, een zogeheten ‘achtertuin’ heeft die als veiligheidsbuffer dient.
Rusland in twee wereldoorlogen bijna vernietigd vanuit het Westen
Lees ook deze blog van Robbert de Witt over Bidens gelijk: Poetin bepaalt niet wat het Oekraïense ‘broedervolk’ wel of niet mag
Bovendien is het land in de afgelopen eeuw in twee wereldoorlogen bijna vernietigd door agressie vanuit het Westen. Dat staat, begrijpelijkerwijs, gegrift in het collectieve geheugen van de Russen.
Na de Koude Oorlog was, in elk geval in de beleving van Rusland, de mondelinge belofte van de Amerikaanse president Bush aan Gorbatsjov dat de NAVO niet zou opschuiven in de richting van Rusland. Geopolitiek een volkomen logisch uitgangspunt. Niemand zou het, zoals Poetin vorige week opmerkte, normaal vinden als andersom het Warschaupact landen zoals Canada, Mexico en Puerto Rico zou inlijven. En toch is het tegenovergestelde gebeurd. Onder meer Polen, Hongarije, Roemenië en de Baltische landen zijn ingelijfd door de NAVO. Rusland accepteerde dat steeds knarsetandend.
Maar wie een blik op de kaart werpt, begrijpt ook meteen waarom Rusland zich door deze ontwikkeling omsingeld voelt. Zeker ook omdat Amerika via de NAVO steeds meer raketten wil plaatsen in die landen.
Alsof dat niet genoeg is wil Amerika ook nog eens Oekraïne vrij letterlijk de onderbuik van Rusland – inlijven bij de NAVO. Omdat Rusland protesteert, hebben Amerikaanse presidenten sinds Obama omwegen bedacht. Geen officieel NAVO-lidmaatschap, maar wel Amerikaanse raketten in Oekraïne, stellen ze bijvoorbeeld voor.
Amerika is erg onverantwoordelijk bezig bij Oekraïne
Je hoeft geen Poetin-adept te zijn om te begrijpen dat Amerika op deze manier volstrekt onverantwoordelijk bezig is. Poetin is er dan ook erg duidelijk over. Op de persconferentie van vorige week hoorde je het ook aan zijn stem: Oekraïne is een kei- en keiharde rode lijn. Om het even concreet te maken: een alliantie van Oekraïne met Amerika dan wel NAVO betekent dat Amerikaanse (atoom)raketten binnen tien minuten Rusland kunnen raken. Te weinig tijd voor een adequate reactie vanuit de Russische defensiesystemen.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
U kunt van mij aannemen dat in deze situatie iedere Russische president hetzelfde zou doen als Poetin: als het nodig is ten oorlog trekken tegen Oekraïne. En daarbij, als het nodig is, atoomwapens inzetten tegen de NAVO. Want het alternatief is, in de beleving van de Russen, gewurgd worden via Amerikaanse raketten in Oekraïne.
Poetin heeft zijn leger paraat en zijn raketten afgesteld. Volgens veel Rusland-experts is, als het zo doorgaat, een oorlog in januari of februari niet onwaarschijnlijk.
Ik kan uiteraard niet voor u spreken, maar persoonlijk lijkt me een (atoom)oorlog met Rusland geen fijne manier om 2022 mee in te luiden.
Richard Sakwa van de Universiteit van Kent, een van de beste Rusland-experts in de wereld, legt de bal bij Biden. Alleen Biden kan beslissen of hij verder wil escaleren, aldus Sakwa.
Ik denk dat hij een punt heeft. Europa heeft tot nu toe een ondergeschikte rol gespeeld en, als puntje bij paaltje komt, braaf de lijn van Amerika gevolgd.
Europa heeft eigen geopolitieke belangen in de wereld
Voor de toekomst lijkt het me van belang dat daarin verandering komt. Europa heeft eigen geopolitieke belangen in de wereld, zeker ten aanzien van nabije buur en energieleverancier Rusland.
Lees ook deze column van Zihni Özdil terug: Rutte IV is een infantiele marketingtruc
Wat dat betreft kan ik Rutte een compliment geven. In een eerdere column schreef ik dat het coalitieakkoord ‘bijna volledig een marketingtruc’ is.
Maar op een aantal punten staan er wel zeer wijze woorden in. Zoals over de toekomst van Europa:
‘Dit alles vraagt een (…) sterke en slagvaardige EU. Europa brengt Nederland vrede, veiligheid en welvaart. Naast een economische gemeenschap is de EU een waardengemeenschap. De EU moet een speler zijn in plaats van een speelveld voor andere grootmachten.’
Erken dat je de geopolitieke onderbuik van Rusland niet moet tarten
Laten we Rutte IV houden aan deze belangrijke belofte. En zorgen dat Nederland erkent dat je de geopolitieke onderbuik van een grootmacht met atoomwapens niet moet tarten.
Ik wens u een gelukkig en, bovenal, veilig 2022.