Dwaze drang tot burgerlijke ongehoorzaamheid bindt klimaatradicalen en antivaxxers

Schrijver David Van Reybrouck pleit voor burgerlijke ongehoorzaamheid tegen de ‘klimaatcatastrofe’. Tegelijkertijd komt de antivaxxbeweging onder leiding van Thierry Baudet (Forum voor Democratie) in opstand tegen de democratie. Deze revolutionaire bewegingen vormen twee kanten van dezelfde medaille, schrijft Afshin Ellian.

Klimaatgelovigen en antivaxxers worden steeds ongeduldiger. Ze doen een beroep op burgerlijke ongehoorzaamheid. Een dubbelzinnig begrip dat in de jaren zestig van de twintigste eeuw leidde tot een wereldwijde bloei van links extremisme en terrorisme. De burgerlijke ongehoorzaamheid begon aan westerse universiteiten en eindigde met de kalasjnikov.

Deze burgerlijke ongehoorzamen verwierpen bestaande democratieën. Ze streefden naar een ‘echte democratie’, een toekomstige democratie. Ongehoorzaamheid aan de wet in eigenlijke zin begint waar de wet onrechtvaardig wordt en waar de staat geen enkele ruimte biedt om je daartegen in woord of daad te verzetten.

In een democratie waar de vrijheid van meningsuiting, het recht op betoging, het recht om te staken en de toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter gegarandeerd zijn, is er geen rechtvaardigingsgrond voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Anders strandt men in antidemocratische sentimenten.

Wie zaadjes burgerlijke ongehoorzaamheid zaait, oogst haat en geweld

Waarom? Omdat de democratie periodieke verkiezingen impliceert en wie met politieke motieven de bestaande wetten niet gehoorzaamt, toont een diepe minachting voor de democratie. De burgerlijke ongehoorzamen (in een democratie) worden gemotiveerd door een ideologie die er kennelijk niet toe leidt bij de eerstvolgende verkiezingen een meerderheid te overtuigen en achter zich te krijgen. Door democratische wetten te schenden, verliest men zijn loyaliteit aan democratisch burgerschap. Wie hier zaadjes van ongehoorzaamheid zaait, oogst haat en uiteindelijk geweld. De zaaiers van ongehoorzaamheid moeten dan niet schrikken van hun oogst.

In onze moderne tijd bepleiten diverse stromingen burgerlijke ongehoorzaamheid: de klimaatgelovigen en klimaathaters, extreem-rechts, extreem-links, islamisten en antivaxxers. Al deze bewegingen zetten complottheorieën in als bouwstenen van hun ideologie, een soort quasireligieus geloof gericht op verlossing in de toekomst. Een regenboog van antidemocratische krachten ondermijnt met een beroep op burgerlijke ongehoorzaamheid het fundament van de democratische rechtsorde: de wet als uitdrukking van periodieke verkiezingen.

Belgische schrijver Van Reybrouck zei de moderne democratie vaarwel

Burgerlijke ongehoorzaamheid belooft een romantische toekomst. De Belgische journalist en schrijver David Van Reybrouck heeft zich ontwikkeld tot een klimaatgelovige persoonlijkheid. De moderne democratie met periodieke verkiezingen heeft hij een aantal jaren geleden al vaarwel gezegd in zijn essay Tegen verkiezingen.