Klimaatkoningin redt Nederland: is schrijver Neal Stephenson weer profetisch?

24 november 2021Leestijd: 3 minuten
Windmolens langs de dijk ten noorden van Urk. Foto: ANP

Houd het laatste boek van sciencefictionauteur Neal Stephenson in de gaten, schrijft Constanteyn Roelofs. Termination Shock, waarin een eigengereide Oranje eropuittrekt om het klimaat te redden, stelt belangrijke ethische vragen over de toekomst van Nederland.

Noem mij een tuttige provinciaal, maar ik heb toch altijd een beetje last van het huphollandhupgevoel als wij de Nederlanders in Amerika in de belangstelling staan. Toch een beetje oranjekoorts toen Carice van Houten in Game of Thrones verscheen of toen Rik Smits de grote ster was bij de Indiana Pacers.

Constanteyn Roelofs

Wekelijks verkent historicus Constanteyn Roelofs (1989) de tragikomische tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.

Ik nam dan ook met blijdschap kennis van het feit dat een van mijn lievelingsschrijvers, science-fictionauteur Neal Stephenson, ons vaderland had uitverkozen tot thema van zijn nieuwste boek. Zonder al te veel te willen verklappen gaat dat nieuwste boek Termination Shock over een stoere Nederlandse koningin in een niet al te verre toekomst die, ongeduldig door het feit dat de voorzichtige en centrum-rechts leunende democratie van Nederland maar geen drastische maatregelen durft te nemen op klimaatgebied, op eigen houtje aan een ambitieus klimaatplan begint.

Het boek stelt belangrijke ethische vragen

Samen met gelijkgestemden met veel geld en weinig formele macht over de hele wereld (denk: Venetiaanse aristocraten, Texaanse oliemiljardairs) trekt ze ten strijde met een omvangrijk project van geo-engineering. Het boek stelt belangrijke ethische vragen: hoe ver mag je gaan bij het sleutelen aan het klimaat op planetaire schaal? Mag je de klimatologische belangen van laaggelegen delta’s als Nederland prioriteit geven boven andere belangen van streken met heel ander weer?

Uiteraard spelen sociale media en de opkomende digitale stammen van boze burgers ook een rol; de wappies en de klimaatgekkies willen natuurlijk niets weten van dat geo-engineering. De wappies vinden het maar linkse onzin en de GroenLinksers verlangen terug naar een niet-bestaand paradijs in plaats van ingenieursoplossingen.

Heel actueel allemaal

Maar, zoals Stephenson schrijft, is Nederland niet één groot geo-engineering-project waar al sinds de Middeleeuwen een compleet nieuw land aan de zee ontfrutseld is? En zijn we niet gedwongen om met die geo-engineering door te gaan om de ‘complicated machine that keeps millions of people alive’ – zoals hij Nederland omschrijft – in de lucht te houden? En is de democratie daar wel op berekend?

Ook grappig: de vorstin en haar kompanen worden niet in de laatste plaats gedreven door een schuldgevoel over het feit dat hun positie voornamelijk te danken is aan de activiteiten die ons in de klimaatpenarie hebben gebracht. In het geval van de Oranjes is dat natuurlijk het omvangrijke belang van de familie in de Shell en mijnbouw in voormalig Nederlands-Indië. Heel actueel allemaal.  

De profetische gaven van Stephenson

Het boek is wellicht niet het beste van Stephenson. Het tempo ligt wat laag en de meanderende uiteenzettingen van van alles en nog wat (van atmosferische chemie tot het wel en wee van de Indo-gemeenschap in Oost en West in de nasleep van de Japanse bezetting) zijn vooral voor de liefhebbers van meanderende uiteenzettingen. Toch is het gezien de profetische gaven van Stephenson misschien goed om het boek in de gaten te houden.

Zijn boek Cryptonomicon uit 1995 is de intellectuele bijbel van de huidige cryptocurrencybeweging (Peter Thiel en Elon Musk stelden het verplicht aan hun medewerkers bij PayPal om het boek te lezen) en zijn boek Snow Crash uit 1992 deed al fijntjes de theorie en dynamiek van the Metaverse uit de doeken, dertig jaar voordat Mark Zuckerberg van Facebook zijn bedrijf naar de Metaverse overhevelde. Misschien dat het boek wel terecht komt op bepaalde nachtkastjes in Huis ten Bosch. Self-fulfilling prophecies zijn immers óók prophecies.