Heropen de horeca, dan gaat de formatie sneller

Spijs en drank waren op veel momenten van cruciale betekenis in de Nederlandse politiek. Ze zouden nu ook kunnen helpen om de kabinetsformatie op stoom te brengen, schrijft Roelof Bouwman.

Er wordt de laatste tijd veel geklaagd over het grote aantal fracties in de Tweede Kamer. Sinds de laatste verkiezingen zijn het er zeventien. De situatie is er inderdaad niet overzichtelijker op geworden. Maar was het vroeger zoveel beter?

Nog maar vijftig jaar geleden bestond er niet één christendemocratische partij, maar waren er drie. Wie het verschil wilde zien, zo verhaalt Jan Schinkelshoek in De canon van het christendemocratie (2012), deed er goed aan op dinsdagochtend naar het oude gebouw van de Tweede Kamer te gaan. De fracties bereidden daar de Kamerweek voor.

Dienbladen met drank

De Katholieke Volkspartij (KVP) verzamelde zich op de tweede verdieping, ‘het dichtst bij de hemel’. De Anti-Revolutionaire Partij (ARP) kwam bijeen op de begane grond, ‘om het Koninkrijk Gods op aarde vorm te geven’. Op een tussenverdieping vergaderde de gemoedelijke Christelijk-Historische Unie (CHU).

Tussen de middag gingen de kelners vanuit de koffiekamer de fractiekamers langs. Op de grote dienbladen kon je zien waarheen: bier voor de KVP, jenever naar de ARP-percelen, sherry en witte wijn voor de CHU.

De drie voorlopers van het CDA, zou je kunnen zeggen, vertegenwoordigden niet alleen drie verschillende politieke richtingen, maar ook drie verschillende culturen. Zelfs aan hun drankgebruik kon je het zien.

Jenevercrisis

Over de rol van eten en drinken in de Nederlandse politiek zou een prachtig boek te schrijven zijn. Op veel momenten waren spijs en drank van cruciale betekenis.

Beroemd is de ‘jenevercrisis’ van 1960. De Tweede Kamerfractie van regeringspartij ARP bracht toen, twee dagen voor de Kerst, het kabinet-De Quay ten val. Inzet: het precieze aantal door het kabinet te financieren woningwetwoningen.

Meteen ging het verhaal dat de Anti’s zichzelf iets te veel moed hadden ingedronken. Later zou VVD-fractievoorzitter Pieter Oud de sfeer die hij die dag in de ARP-fractiekamer aantrof, omschrijven als die ‘in een kleedkamer tijdens een interlandwedstrijd’.

Paap en smulpaap

Nogal wat vooraanstaande politici stonden in de jaren vijftig, zestig en zeventig bekend als stevige innemers. Niet altijd bleef dat zonder gevolgen. Minister Jan Smallenbroek (ARP) trad in 1966 af nadat hij onder invloed een geparkeerde auto had geramd. Jan Pronk reed als PvdA-minister met een stevige slok op zijn auto een greppel in (1975). Zijn beschonken partijgenoot Henk Vredeling gooide in 1979 in een restaurant een (inmiddels lege) whiskyfles door een grote spiegelruit. ‘Een asbak,’ probeerde hij journalisten wijs te maken.