Gedoe met AstraZeneca bewijst: we zijn verwend met eerste vaccins

De Europese Unie kan op haar kop gaan staan, maar als AstraZeneca niet sneller kan leveren, valt het bedrijf weinig te verwijten, schrijft Bram Hahn. De tegenslag toont vooral hoezeer de wereld boft met de succesvolle vaccins van Pfizer en Moderna.

Het slechte nieuws over de vertraagde levering van het vaccin van AstraZeneca is een klap voor het Nederlandse vaccinatieprogramma. Nederland rekende via Europese inkoop in het eerste kwartaal op 4,5 miljoen doses, in het tweede kwartaal op 5,2 miljoen en in het derde op nog eens 2 miljoen doses. In totaal tekende Nederland in op 11,2 miljoen doses van het vaccin.

Maar AstraZeneca maakte afgelopen vrijdag bekend dat het voorlopig niet meer dan 40 procent van de toegezegde vaccins kan leveren. De Europese Unie (EU) heeft op hoge poten tekst en uitleg gevraagd aan de top van AstraZeneca, maar vooralsnog geen bevredigende uitleg gekregen. AstraZeneca liet eerder weten dat het komt door productieproblemen, maar de EU houdt er rekening mee dat misschien andere afnemers, zoals het Verenigd Koninkrijk of Israël, voorrang hebben gekregen. De Britten vrezen al dat de EU de export gaat verbieden van vaccins die binnen de grenzen van de unie zijn geproduceerd.

Kopgroep van vier geloofde heilig in AstraZeneca

De frustratie in Europa is begrijpelijk, maar de wantrouwende en beschuldigende toon in de richting van AstraZeneca is niet terecht. Deze ontwikkeling legt namelijk pijnlijk bloot hoe risicovol de ontwikkeling van geneesmiddelen en andere farmaceutische producten is.

Afgelopen zomer onderhandelde de zogenoemde Inclusieve Vaccin Alliantie (Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland) met diverse farmaceuten over de levering van vaccins. Andere EU-lidstaten konden aanhaken. Later stapte Nederland uit die Alliantie en sloot zich aan bij het inkoopprogramma van de EU. Volgens eigen zeggen kon de EU de vaccins inkopen tegen kostprijs. Of dat werkelijk zo is, valt nauwelijks na te gaan.

Maar belangrijker is dat alle partners er op dat moment bij zeiden dat ‘de kans op mislukking in elk van de ontwikkelfasen aanwezig is’. Het ontwerpen, testen, opnieuw testen, en laten beoordelen van een nieuw vaccin is nu eenmaal een complex en onvoorspelbaar proces. De lidstaten kozen er zelf voor om een product te bestellen dat nog volop in ontwikkeling was.