Premier Mark Rutte (VVD) ziet het regeren van Nederland als managementopdracht, met het proces als hoogste doel, schrijft Constanteyn Roelofs. Handig, knap, maar toch voelt het allemaal wel erg onrechtvaardig.
Ah Nederland, waar de kabinetten vallen over zoiets kleins als vijfduizend extra woningen in tijden van grote woningnood of het hemeltergend zware politieke hangijzer als het… reiskostenforfait. Er hoeft dus eigenlijk niet zoveel te gebeuren om de koevoet in de coalitie te zetten, zou je denken.
Constanteyn Roelofs
Wekelijks verkent historicus Constanteyn Roelofs (1989) de tragikomische tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.
Je zou dus ook denken dat als een regering ontmaskerd wordt als onkundig in het stoppen van een ontspoorde bureaucratie bij de Belastingdienst die met onoorbare profilering en gefrustreerd roofriddergedrag achter kwetsbare ouders aangaat, het kabinet dus zo z’n conclusies zou trekken. Maar dat gebeurt niet.
De managementstijl van Rutte
Ik ben geen politicoloog, maar ik denk dat dat komt doordat al die incidenten die nu als naamgever aan de verschillende kabinetsbreuken verbonden zijn, vooral gezien moeten worden als druppels die kennelijke emmers binnen de coalitie lieten overlopen. Dat overkomt Rutte natuurlijk niet, omdat hij er altijd voor zorgt dat de coalitie bij elkaar blijft met een mengeling van management en het stilletjes afserveren van bewindslieden die in de weg lopen.
Het past bij de stijl: regeren als managementopdracht, met het proces als hoogste doel. Uitkomsten, visie en doelen als zoveel olifantjes die het zicht belemmeren. Handig, knap, maar toch voelt het allemaal wel erg onrechtvaardig.
Even wat poppetjes vervangen
De crisis bij de Belastingdienst wordt kennelijk ervaren als een managementprobleem. Gewoon een afdeling die eventjes flink aangepakt moet worden om zo het schip van de corporate staat op koers te houden. Even wat poppetjes vervangen, even wat spreadsheetjes maken met verbeterpuntjes en dóór. Als dit probleem als een moreel probleem zou worden gezien, stapte de regering subiet op. Maar dat gebeurt niet.
Lees ook van Constanteyn Roelofs: De zaak rond Paul Cliteur is selectieve verontwaardiging
Het probleem is natuurlijk dat een natie, een staat, een land, een Nederland, wat voor label je er ook op plakken wilt, veel meer is dan een verzameling managementproblemen. Nederland is ook een collectief van burgers met een aangeboren gevoel voor recht en rechtvaardigheid, en een cultuur waarin fairness een tamelijk belangrijke ‘kernwaarde’ is. Zeker als er geld in het spel is – en dat is er – als het om belastingen gaat, zou een wijze en moreel goed doortimmerde regering er goed aan doen om die fairness in het oog te houden. Maar dat gebeurt niet.
Tot in het einde der dagen vervolgd voor kleine misstappen
Kleine burgers die vaak het Nederlands niet machtig zijn en die niet de toerusting hebben om de kronkelige paden van ons monstrueuze belastingstelsel te bewandelen, worden tot in het einde der dagen vervolgd voor kleine misstappen en een beetje gesjoemel, terwijl het grootbedrijf, ondersteund door een miljoenenindustrie van slimme belastinggoochelaars, nauwelijks aan de beurt komt.
Een Belastingdienst die zich schappelijker opstelt tegen Azerbeidzjaanse oliedictators die hier hun miljarden komen stallen dan tegen kleine burgers met een kleine beurs – we zijn ermee opgescheept, het voelt niet goed, en de spreadsheetboeven van McKinsey, Shell en Unilever aan de top van het land vinden het prima zo. De met valse beloftes over meer asfalt en minder buitenlanders gepaaide kiezer kennelijk ook – we zouden best mogen hopen op een verkiezingsuitslag waarin de VVD eens een keer niet de grootste wordt, het Ruttismo doorbroken wordt, de Belastingdienst vanaf 0 wordt opgebouwd… Maar dat gebeurt niet.