Linkse stadsbestuurders bakken er niks van

Wonen in de stad wordt steeds moeilijker en duurder, constateert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). De linkse partijen die in de grote steden al decennialang de lakens uitdelen, mogen zich dat aantrekken, schrijft Roelof Bouwman.

In de parlementaire geschiedenis van Nederland is 10 augustus 1939 een bijzondere dag. In de eerste plaats doordat een nieuw kabinet werd geïnstalleerd. Het was de tweede regeringsploeg onder leiding van CHU-politicus Dirk Jan de Geer.

In 1939 voor het eerst sociaal-democratische bewindslieden

Minstens zo bijzonder was dat zich onder de nieuwe bewindslieden twee leden van de Sociaal-democratische Arbeiderspartij (SDAP) bevonden: Willem Albarda (op het ministerie van Waterstaat) en Jan van den Tempel (op Sociale Zaken).

Dat was een primeur. In andere West-Europese landen hadden sociaal-democraten al veel eerder regeringsverantwoordelijkheid op zich genomen. Nu was het ook in Nederland zover.

Dat het zo lang duurde, lag aanvankelijk aan de SDAP zelf. De sociaal-democraten voelden weinig voor het leveren van ministers. Na de mislukte revolutiepoging van Jelle Troelstra in 1918 waren het vooral de andere partijen die reserves hadden. Hoe betrouwbaar waren sociaal-democraten eigenlijk?

Sociaal-democratische wethouders Amsterdam, Rotterdam en Den Haag

Dat de SDAP tot 1939 in het landsbestuur geen rol speelde, betekende niet dat de partij geen politieke invloed had. Op lokaal niveau hadden de sociaal-democraten wel degelijk een flinke vinger in de pap. Zo waren in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag landelijk bekende SDAP-wethouders actief, zoals Floor Wibaut, Arie Heijkoop, Monne de Miranda en de latere premier Willem Drees. Vooral op het terrein van de woningbouw liet hun zogenoemde ‘wethouderssocialisme’ duidelijk zichtbare sporen na.

De grote steden bleven een belangrijk werkterrein van de sociaal-democraten, ook na de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de PvdA, de opvolger van de SDAP, op het Binnenhof soms jarenlang in de oppositiebanken zat, vooral tijdens het partijleiderschap van Joop den Uyl (1967-1986), lagen de verhoudingen op lokaal niveau vaak totaal anders.