Van Beatrix aan Willem-Alexander: brief aan mijn zoon

Koning Willem-Alexander kwam van een koude kermis thuis nadat hij zijn vakantie in Griekenland wegens grote volkswoede moest afbreken. Met de wijze raad van prinses Beatrix aan haar zoon kunnen zulke flaters in de toekomst worden voorkomen, denkt Philip van Tijn. Hij schreef namens haar onderstaande brief.

Lieve Alex,

Fijn dat jullie weer terug zijn! Dan kan ik met de meisjes in de herfstvakantie iets leuks afspreken. Ik zie ze toch minder dan mij lief is; de afstand tussen onze huizen lijkt wel net zo groot als toen die ‘paleizen’ werden gebouwd. En natuurlijk hebben de meisjes wel wat anders te doen dan naar hun oma te gaan in dat saaie Lage Vuursche! En jullie programma is ook behoorlijk vol, heb ik begrepen. Vanuit de verte sla ik gade hoe jullie kriskras door het land interesse tonen in mensen, moed inspreken en ondersteunen in deze afschuwelijke coronatijd. Des te meer jammer natuurlijk dat dat ene reisje naar Griekenland al die betrokkenheid, al die inspanningen teniet lijkt te hebben gedaan!

Alex, je weet het: ik heb je bij onze Troonswisseling beloofd mij na mijn abdicatie zo min mogelijk met jouw leven als Staatshoofd en met staatszaken bezig te houden. En ook niet jou alle verbeterpunten aan te geven – dat had ik tenslotte al die jaren al gedaan. Ik heb mij daaraan ook bijna altijd gehouden, hoeveel moeite het mij soms ook kostte.

Ik had natuurlijk het voorbeeld van oma, met wie iedereen mij in de eerste jaren na 1980 vergeleek: zij de gewone vrouw, de spreekwoordelijke arm-om-de-schouder-legger, sigaretje roken en glaasje drinken in het openbaar, twee sigaretjes, twee glaasjes, met afkeer van alles wat protocol heette. Ja, daarmee werd ik vergeleken, ik die de waardigheid van het koningschap probeerde te herstellen, ik die met Majesteit aangesproken wenste te worden.

Maar ja, omdat oma was wie ze was en ik ben wie ik ben, werd ik vooral in de eerste jaren van mijn koningschap beoordeeld als een ijskonijn. Ja, natuurlijk niet door diegenen die mij kenden, die wisten wel beter, die wisten hoe betrokken ik kan zijn en meestal ook ben (ik haat dat afschuwelijke begrip ‘empathisch’!) – en als ik dat niet was, werd ik wel door je vader bij de les gehouden! Maar ik denk aan Wouter Gortzak, destijds een vooraanstaand PvdA’er uit een communistisch milieu, die in een van zijn eerste stukken als hoofdredacteur van Het Parool schreef ‘Juliana blijft onze koningin.’ Ik was toen notabene al een paar maanden Staatshoofd!

Maar nu even ter zake – mama wordt oud en wat breedvoerig, het is niet anders.

Jij hebt je in een wespennest gestoken waarvoor ik je zo graag had willen behoeden.

Ik ga je nu niet de les lezen: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen

Denk nu niet dat ik je de les ga lezen! Verre van dat, al was het maar omdat wij van onze huisvrienden Carel en Nico ter Linden – die jou en je broertjes en ook familie hebben gedoopt – hebben geleerd dat alleen wie zonder zonden is, de eerste steen mag werpen. En wie van de oudere onderdanen herinnert zich niet dat ik na een Middellandse Zee-cruise waarbij uitsluitend koninklijk bloed aanwezig was tegen de pers zei dat het zo héérlijk was ‘among my own people’ te zijn? Een jeugdzonde op mijn achttiende, zoals jij bij dat Persmoment riep ‘Oprotten allemaal!’ Je was toen zeven, geloof ik.

Maar jij bent beter op je taak voorbereid dan ik destijds. En je bent daarin ook gegroeid, zelfs al vóór de Troonswisseling. En daarna nog in sterkere mate. Je bent heel knap afgekomen van dat Prins Pils, je hebt een zekere koninklijke waardigheid weten te combineren met openheid en toegankelijkheid. Daarbij gesteund door een toegewijde Máxima, die ik – zoals je weet – vanaf het eerste moment als jouw keuze toejuichte. Juist om die reden. Ondanks haar geldingsdrang heb jij je toch een eigenstandige plek als Koning weten te veroveren.

Professor Wesseling, die je tot je doctoraal heeft begeleid, zei in een onberaden moment (hoewel ik denk dat die ouwe deugniet donders goed wist wat-ie zei!) dat je intelligent bent, maar absoluut geen intellectueel. Maar dat hoeft een koning ook helemaal niet te zijn! Jij hebt sociale intelligentie, dat blijkt uit alles, uit elk optreden, en je bent een Verbinder. En jij hebt de goodwill die ik zeker in de eerste jaren niet had.

Hoe heeft dit zo kunnen misgaan?

Hoe heeft dat nu zo kunnen misgaan? Het is niet de eerste keer. De media hebben de afgelopen dagen alles wat in de afgelopen jaren op het randje was (van je poging om Videla goed te praten tot de villa in Mozambique, waarvoor papa je had gewaarschuwd) nog eens doorgespit. ‘Near misses’ noemen onze Angelsaksische vrienden dat, en dat is wel een juiste benaming.

Het is elke keer maar net goed afgelopen en ik ben bang dat je je daardoor een beetje hebt laten verblinden. ‘Geholpen’ door je vrouw, die ook wel eens even zichzelf wilde zijn en je dochters, die in deze zware periode veel voor hun kiezen hebben gekregen.

Lieve Alex, wij, wij Oranjes, hebben nu eenmaal een lotsbestemming in het leven. Die bestemming accepteren we en volgen we – of niet, maar niet half. Je bent nu een paar keer gered door een premier, eerst Wim Kok en een paar keer Mark Rutte, zoals je grootvader is gered door Den Uyl. Maar dat kan ook fout gaan – denk aan de botte manier waarop die Balkenende het jonge geluk van Friso en Mabel frustreerde!

Maar meneer Rutte heeft ook niet het eeuwige leven. En het geluksengeltje kan niet altijd op je schouder blijven. Ik zie met lede ogen aan dat wat jij (in mijn voetspoor) hebt opgebouwd, in een handomdraai teloor kan gaan.

Alex, eerst denken, dan doen!

Ik vind het flauw van mezelf, maar ik kan niet anders dan herhalen waarmee ik je jarenlang heb opgevoed: Alex, eerst denken, dan doen!

Je als altijd liefhebbende mama.

Philip van Tijn