Nee PvdA, 5 miljard voor een nieuwe spoorlijn naar Lelystad is geen goed idee

Afstanden zijn in het kleine Nederland nooit lang en thuiswerken wordt de nieuwe trend. Toch wil de PvdA 5 miljard euro uittrekken voor een snellere spoorverbinding tussen Lelystad en Groningen. Dat is niet verstandig, vindt Roelof Bouwman.

Literaire lofzangen op de spoorwegen: vroeger bestonden ze. Een van de mooiste is van Nicolaas Beets alias Hildebrand, die in zijn klassiek geworden Camera Obscura (1839) alles uit de kast trok:

‘Maar komt! Komt, heerlijke spoorwegen! Daalt als een tralienet neder op onze provinciën!

Vernietigers aller grote afstanden! versmaadt de kleine afstanden van ons koninkrijkje niet!

Ja; laten de zangen onzer dichters het weldra in verrukte tonen uitgalmen:

“De spoorweg kwam, de spoorweg kwam!”

Laten de zakdoeken onzer schonen u toegewuifd worden, de ere- en gedenkpenningen onzer Munt u tegenrollen!

Dan eerst als de Nederlandse natie, langs uw gladde banen, dagelijks door elkander zal geschoten worden als een partij weversspoelen, zal er welvaart en bloei en leven en spoed in ons dierbaar vaderland heersen!’

De aubade van Hildebrand laat goed zien welke bijna magische krachten halverwege de negentiende eeuw werden toegeschreven aan het toen nog nieuwe verschijnsel van de spoorweg. De hemel zou zo ongeveer op aarde neerdalen, mits we maar rails bleven aanleggen.

Spoorwegen hebben nog steeds een magische status

Dat wordt in 2020 door niemand meer zo beleefd. Toch hebben spoorwegen nog wel altijd een speciale status. Vooral bij discussies over de aanleg van nieuwe lijnen is dat merkbaar. Er wordt dan vaak op opgewonden toon gepraat over het ontstaan van nieuwe economische groeiregio’s, ‘innovatieve clusters’, spectaculaire banengroei en – want daar begint natuurlijk alles mee – fors kortere reistijden. Hildebrand, maar dan wat prozaïscher.

Een mooi voorbeeld is de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad. CDA-minister Karla Peijs van Verkeer en Waterstaat tekende in 2005 de opdracht voor de aanleg van de lijn. Kosten: bijna 1 miljard euro. Belangrijkste argument: dankzij de Hanzelijn kon de treinreis tussen Zwolle en Amsterdam (zeventig minuten) met een kwartier worden bekort.

Hanzelijn Zwolle-Amsterdam leverde slechts 2 minuten tijdwinst op

Maar helaas, toen de Hanzelijn in 2012 in gebruik werd genomen, bleek de tijdwinst op het traject Zwolle-Amsterdam slechts twee minuten te zijn, later werden dat er vijf. De NS had de minister niet verteld dat de beloofde tijdwinst van een kwartier pas haalbaar was na invoering van het kostbare nieuwe spoorbeveiligingssysteem ERTMS.

‘Onbegrijpelijk dat het nooit op tafel kwam,’ zei Peijs tijdens een hoorzitting van de Tweede Kamer. ‘Ik ben altijd uitgegaan van die tijdwinst. Waarom zou je anders zo’n dure spoorlijn aanleggen?’