Verkiezing Duda in Polen bewijst gelijk Lousewies van der Laan (D66)

De conservatief Andrzej Duda (partij Recht en Rechtvaardigheid) blijft president van Polen. Hij won zondag de presidentsverkiezingen nipt van de liberale burgemeester van Warschau Rafal Trzaskowski (Burgerplatform). Duda’s verkiezing maakt de weg vrij voor verdere politisering van ambtenarij, rechtspraak en publieke omroep. De grens van ‘Europa’ wordt zo gelegd langs de lijnen van het rijk van Karel de Grote, schrijft Jelte Wiersma.

Waar ligt Europa? ‘Dat is de 1 miljoen dollar-vraag’, zei de wereldberoemde Bulgaarse politiek filosoof Ivan Krastev in EW met een grote grijns. ‘Sommige mensen proberen te bewijzen Oekraïne het centrum van Europa is’. Europa betekent letterlijk ‘avondland’. De naam komt uit het Midden-Oosten waar men zag dat in Europa de zon onderging.

Maar een specifieke geografische afbakening kent Europa niet. Loopt het van IJsland tot de Oeral in Rusland? Met Oekraïne als centrum? Sommigen in Brussel vinden dat Noord-Afrikaanse landen zoals Tunesië best ooit lid kunnen worden van de Europese Unie. Anderen pleitten voor een Turks EU-lidmaatschap, dat Europa aldus loskoppelt van het christendom.

Onliberale versus liberale democratie

Dezer dagen is Europa vooral een synoniem voor de Europese Unie als instituut en idee. Dat idee is dat van de liberale democratie. Dit begrip ‘liberale’ is toegevoegd aan democratie om een onderscheid te maken met landen zoals Rusland en Iran waar wel wordt gestemd, maar individuele rechten niet door onafhankelijke rechters worden gewaarborgd. Deze vorm van democratie maakt opgang in Oost-Europa. De Hongaarse premier Viktor Orbàn noemt de door hem gewenste bestuursvorm de ‘onliberale democratie’. Daarbij staat van staatswege het Hongaarse volk centraal, en niet – zoals in de liberale democratie – het individu.

In een wereld die historisch vooral dictators of exclusief elitebestuur heeft gekend en nog altijd kent, is de liberale democratie een exotische bestuursvorm die voortkomt uit een combinatie van Griekse filosofie, Romeins recht en christelijke moraal. Deze liberale democratie gaat maar in weinig landen heel diep. Een liberale democratie is ook vreselijk moeilijk. Het gaat niet uit van bloedbanden, stam, ras of etniciteit maar van de christelijke uitvinding: het individu. Eenieder is gelijk want geschapen naar Gods evenbeeld.