Quarantaine in China is andere koek dan in Europa

25 februari 2020Leestijd: 3 minuten
Vrouw loopt in Shanghai. Foto: AFP.

De omgang van China met het coronavirus laat zien hoe anders de Chinese maatschappij is georganiseerd, schrijft Eric C. Hendriks. Dankzij communistische stadsplanning kunnen tientallen miljoenen burgers in korte tijd in quarantaine worden geplaatst, wat in Europa onmogelijk is. Tegelijk stond het Chinese systeem bij het begin van de uitbraak juist snelle en adequate maatregelen in de weg.

In China zijn inmiddels zestig miljoen mensen in quarantaine. Een Chinese vriendin zit al een maand vast in haar appartement in Sjanghai. Zij gaat alleen naar buiten om voedsel en water in te slaan in de buurtwinkel, vertelde ze via de Chinese app Weixin. Onderweg passeert ze twee controleposten: de ene onderin haar gebouw, de andere bij de buurtwinkel. Haar lichaamstemperatuur wordt opgenomen en ze moet bewijzen dat ze woont waar ze woont. Op de terugweg gebeurt dat alles opnieuw.

Eric C. Hendriks (1985) studeerde onder meer in Berkeley en aan de Universiteit van Chicago, promoveerde in Duitsland in de sociologie en werkte aan Peking University. Sinds 2017 werkt hij aan de Universiteit van Bonn.

 

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.

Prettig is het niet. Zelfs een beetje joggen voor de deur is er niet bij, want je moet buiten een mondkapje dragen. Als je partner een blok verderop woont, kun je wekenlang niet afspreken. En gebouwen waar een ziek persoon woont of woonde, worden soms compleet afgesloten met hangsloten en stokken, zodat geen van de bewoners weg kan. Een mannetje duwt af en toe eten en drinken naar binnen.

Nederlandse quarantainewet kan ook tot thuisblijven dwingen

Is zoiets denkbaar in een land als Nederland?

Westerse staten kunnen hun burgers ook in quarantaine plaatsen. In Noord-Italië zijn vijftigduizend dorpsbewoners van de buitenwereld afgesloten sinds er in de regio meer dan honderd Covid-19 besmettingen zijn geconstateerd.

Ook van de Nederlandse quarantainewet mogen burgers worden gedwongen om thuis te blijven als ze een besmettelijke ziekte hebben of in contact zijn geweest met een besmet persoon. Als de noodtoestand wordt afgekondigd, kan de politie burgers zelfs preventief hun huizen in jagen.

Maar het is onmogelijk om een wekenlange thuis-isolatie van miljoenen Europeanen te handhaven. Er is geen mankracht, en de steden zijn niet geschikt voor zulke maatregelen. Een enkele buurt in een Nederlandse binnenstad heeft tientallen ingangen. Daar zouden dag en nacht bewakers moeten staan. Dat is niet te doen. En een van elkaar afgesneden Romeo en Julia zouden ’s nachts door achtertuinen kunnen sluipen of grachten over kunnen zwemmen.

Chinese regering hoeft controlestructuur slechts te versterken

Stadsplanning is de crux. In China zijn veel buurten makkelijk af te sluiten doordat ze zijn omheind en vaak maar één, twee of drie ingangen hebben. Meestal hebben zulke ingangen al slagbomen, camera’s en een bewaker in een huisje. De Chinese regering hoeft de al bestaande controlestructuren slechts te versterken om tientallen miljoenen mensen vast te zetten.

Lees ook dit commentaar van Robbert de Witt: Coronavirus-crisis onthult onvrij gezicht van ‘efficiënt’ China

Deze vorm van stadsplanning borduurt voort op de communistische werkeenheden uit de tijd van Mao (1949-1976). Werkeenheden bestonden uit honderden of duizenden families, die samen woonden, werkten, aten en onderwijs kregen. Om te voorkomen dat dieven de gedeelde kantine of apotheek kwamen leegstelen, werden muren gebouwd en ingangen bewaakt. Na de maoïstische tijd werden ook de nieuwe, torenhoge flats samengebracht in afsluitbare blokjes.

Die blokvorm biedt de bewoners bescherming tegen indringers, maar ze zijn tevens onderdeel van het politieke controlesysteem. Het is geen toeval dat veel buurten zo goed afsluitbaar zijn in een land waar de staatscensuur de bevolking afsluit van politiek ongewenste informatie. In een politiek vrijer land, zoals Nederland, zijn de steden opener ingericht.

Stadsplanning is manifestatie van politieke ideologie

In het algemeen geldt: architectuur en stadsplanning zijn manifestaties van politieke ideologieën. Je kunt ze niet kritisch genoeg benaderen.

Lees meer over herkomst, verspreiding en symptomen van het virus

2019-nCoV: een grillige vijand uit China

In deze fase van de uitbraak van het coronavirus beschikt de Chinese staat over rigoureuze middelen die Europese staten ontberen. Daarentegen was het Chinese systeem aan het begin van de uitbraak juist weer langzaam. De eerste artsen die in Wuhan alarm sloegen, werden door lokale politici monddood gemaakt. Zo ging kostbare tijd verloren.

Een rechtsstaat en onafhankelijke journalistiek zouden hebben kunnen helpen om het probleem snel wereldkundig te maken en in de kiem te smoren.