De racisme-mythe en de rol van de media

24 februari 2020Leestijd: 10 minuten
Buitenhof-presentator Natalie Righton in gesprek met Henk Otten. Foto: screenshot NPO Start.

In het televisieprogramma Buitenhof werd zondag beweerd dat Thierry Baudet in de Tweede Kamer sprak van een ‘vooropgezet plan om het blanke Europese ras te vervangen door Afrikaanse immigranten’. Hoogleraar en directeur van het wetenschappelijk bureau van Forum voor Democratie Paul Cliteur: ‘Dit is een vunzige aanval op een politicus die woorden toegeschreven krijgt die hij niet heeft gebezigd over een hoogst gevoelig onderwerp, namelijk racisme.’

Op 23 februari 2020 vroeg de kersverse presentator van Buitenhof, Natalie Righton, aan voormalig Forum voor Democratie (FVD)-politicus Henk Otten het volgende: ‘Henk Otten, welkom, fijn dat u er bent, goedemorgen. Laten we even beginnen met de actualiteit. Uw voormalig partijgenoot Thierry Baudet die had de afgelopen week, baarde hij nogal opzien in de Tweede Kamer door te zeggen dat hij denkt dat de EU een vooropgezet plan heeft om het blanke Europese ras te vervangen door Afrikaanse immigranten. Dat zorgde ervoor dat de vicepremier, meneer De Jonge, afgelopen vrijdag zei: ja, dat is wel erg radicaal taalgebruik en ik wil eigenlijk iedereen oproepen zich daartegen uit te spreken. Steunt u zo’n oproep?’

Zie het fragment uit Buitenhof in onderstaande tweet:

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Dit transcript is niet helemaal soepel omdat ‘die de afgelopen week, baarde hij nogal opzien’ niet helemaal loopt. Maar op basis van wat de presentator zegt, is wel onmiskenbaar dat zij verwijst naar een uitspraak van afgelopen week (dat is dus de week van 17 februari tot 23 februari).

Een ‘blank Europees ras’ bestaat helemaal niet

Paul Cliteur (1955) is hoogleraar encyclopedie van het recht aan de Universiteit Leiden en schrijver van Bardot, Fallaci, Houellebecq en Wilders (2016), In Naam van God (2018) en Cultuurmarxisme. Er waart een spook door het Westen (2018). Ook is hij directeur van het Renaissance Instituut, het wetenschappelijk bureau van Forum voor Democratie. Voor die partij is hij sinds juni 2019 lid van de Eerste Kamer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.

 

In dat debat van de afgelopen week, namelijk op 18 februari, heeft Baudet niet verwezen naar een ‘blank Europees ras’. Baudet heeft het helemaal niet over een Europees ras. Een Europees ras bestaat ook helemaal niet.

Righton heeft Baudet dus op 23 februari in Buitenhof verkeerd geciteerd. Hoe komt zij dan bij het begrip ‘blank Europees ras’ dat zij aan Baudet toeschrijft? Zij heeft de elementen daarvoor bij elkaar gehaald uit het debat op 18 februari in de Tweede Kamer. Dat was een debat dat plaatsvond tussen Baudet (FVD), Lodewijk Asscher (PvdA), Rob Jetten (D66) en Pieter Omtzigt (CDA). Daarbij probeerde Asscher te bewijzen dat de ideeën van Baudet ‘extreem-rechts’ (of ‘radicaal rechts’) zouden zijn, Jetten dat deze iets met huidkleur van doen hebben, en Omtzigt dat die ook met ‘ras’ te maken zouden hebben. Kennelijk heeft Natalie Righton op basis van die elementen een ‘blank Europees ras’ geconstrueerd waarvan zij dan Baudet als verdediger aanwijst. In wat volgt zal ik de discussie tussen de vier politici presenteren en ik sluit af met wat overwegingen van journalistieke ethiek.

Het debat in de Tweede Kamer

Hoe ontwikkelde zich dat debat in de Tweede Kamer op 18 februari? Het was een debat over  de begroting van de Europese Unie (EU) waaraan Nederland naar het oordeel van Baudet een disproportioneel grote bijdrage levert. Baudet keert zich tegen de expansie van de EU: ‘Van Napoleon tot Hitler tot wat je nu hebt in de EU: altijd maar die poging om die Europese landen onder centraal gezag te brengen.’ Om het woord ‘poging’ is dan veel te doen. Wijst dat op een bewust plan? Of is dat een samenzweringstheorie?

Asscher: extreem-rechts

Asscher probeert de woorden van Baudet te verduidelijken: ‘Hij geeft eigenlijk aan dat er een soort complot is.’ Asscher voegt toe: ‘een Hitler-achtige fantasie om een staat op te richten’. Baudet ontkent het niet (‘zeker’). Asscher brengt de discussie dan naar migranten: ‘Hij zegt daarbij dat immigranten hiernaartoe worden gehaald om onze identiteit te verzwakken. Wie zitten er volgens hem dan achter dat complot?’ Waarop Baudet antwoordt dat dit de mensen zijn die voorstander zijn van de Europese Unie. En ‘in de officiële geschriften van de Europese Unie’ is dat ook te vinden. Weliswaar zeggen gewone politici soms dat dit niet de bedoeling is, maar de belangrijke mensen binnen de EU erkennen het: ‘de pausen van de EU, de echte machthebbers, van Robert Schuman tot Jean Monnet tot Jacques Delors enzovoorts, en de presidenten van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg, al dat soort mensen, zijn altijd volstrekt helder geweest over de doelstellingen van het project’.

Lees dit commentaar uit 2016 terug Dubieus: Schäuble wil meer immigratie om ‘inteelt’ tegen te gaan

Wat is die doelstelling van het project, volgens Baudet? ‘Het is gewoon een politiek project … [hier wordt hij door de voorzitter gemaand af te ronden, PC] … om de bevolkingen van Europa tot één amalgaam te maken …’

Opnieuw probeert Asscher te verduidelijken wat naar zijn mening door Baudet is gezegd. Namelijk ‘dat er een complot bezig is om immigranten hiernaartoe te halen om onze identiteit te verzwakken’. Voor die stelling zou men bewijzen moeten hebben, zegt Asscher, en die ontbreken naar zijn idee. Maar dan maakt Asscher een bijzondere stap en deze is van belang voor een goed begrip voor de vraag van Righton. Hij zegt dat Baudet ‘hiermee een extreem-rechtse of radicaal-rechtse theorie aan het verspreiden’ is.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Wat extreem-rechts is en waarom de opmerkingen van Baudet over de Europese Unie als zodanig ge­kwalificeerd zouden kunnen worden, wordt niet duidelijk. Het lijkt een discussie over de intenties van de grondleggers en profielbepalende figuren van de Europese Unie. Daarover zegt Baudet in relatie tot Frans Timmermans nog het volgende: ‘Het doel is multiculturalisme. Het doel is het verzwakken van de Europese, traditionele identiteiten.’

Het verenigd Europa ziet hij als een imperiale droom. Een droom van Hitler en Mussolini. ‘Juist natiestaten zijn inherent vreedzaam,’ zegt Baudet. Asscher is het niet daarmee eens. Ook de stelling dat fascisme en nationalisme niet met elkaar te maken hebben, verwerpt Asscher. ‘Hij zegt dat fascisme niks met nationalisme te maken had. Allemaal tot je dienst, maar stop met het verkondigen van dit soort extreem- en radicaal-rechtse theorieën om mensen bang te maken. Stop daar gewoon mee!’ zegt Asscher.

Waarom de stelling dat fascisme en nationalisme niets met elkaar te maken hebben een ‘extreem-rechtse’ of ‘radicaal-rechtse’ stelling zou zijn, blijft echter onduidelijk.

Omtzigt: ras

Wanneer de heer Omtzigt (CDA) aan het woord komt, wordt de verwarring nog groter. Omtzigt introduceert het begrip ‘ras’. Hij denkt dat Baudet niet is ingegaan op zaken die naar zijn oordeel Asscher had geïntroduceerd, namelijk ‘elementen over incest, elementen over rassenvermenging’.

Met alle kritiek die Asscher mocht hebben gehad op Baudet, hij had hem nog niet beschuldigd van een standpunt over ‘rassenvermenging’. Wat Baudet had gezegd, is dat hij wilde dat de Europese cultuur Europees zou blijven en ook dat de verschillende nationale identiteiten binnen Europa dezelfde blijven. Dus dat Hongaren Hongaren blijven, Fransen Fransen, Denen Denen, enzovoorts. Zijn probleem met de imperiale Europese droom is dat deze leidt tot de verzwakking en uiteindelijk zelfs het verdwijnen van nationale identiteiten. Baudet heeft zich laten zien als iemand die twee soorten identiteit wil handhaven: (I) nationale identiteiten binnen Europa, (II) Europese identiteit tegenover de identiteit van overige continenten. Maar dit heeft allemaal niets met ‘ras’ te maken, want bij een ras gaat het om een verzameling van (vermeend) biologische kenmerken op grond waarvan groepen mensen zich van elkaar zouden onderscheiden.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Kenmerkend voor het ‘racisme’ is dan verder de overtuiging dat sommige van die groepen mensen een natuurlijk recht zouden hebben om de andere groep te overheersen (als zijnde ‘inferieur’). ‘Ras’ (waarover niemand het heeft) is dus iets heel anders dan ‘cultuur’ (waarover Baudet het heeft en die hij wil beschermen).

Tegenover Omtzigt verduidelijkt Baudet opnieuw wat hij heeft gezegd (en ook bedoelde te zeggen, naar je mag aannemen): ‘Ik ben ervan overtuigd dat het idee om de natiestaten te verzwakken door massale migratie, door open grenzen, maar bijvoorbeeld ook door het Comité van de Regio’s dat de Europese Unie heeft en waarmee eigenlijk allerlei vormen van sub-natiestaat­­identiteiten worden versterkt, een vast onderdeel is van de Europese ideologie.’

Jetten: huidskleur

Maar nadat Omtzigt het begrip ‘ras’ heeft geïntroduceerd en Asscher ‘extreem-rechts’, komt Jetten met een derde sleutelwoord in deze discussie: huidskleur. Jetten zegt: ‘Omdat de heer Baudet staat voor een dominant blank Europa waar geen plek is voor mensen met een andere afkomst, een andere kleur of mensen die op een andere manier tegen de wereld aankijken. De heer Baudet wil een Nederland dat volledig voldoet aan zijn wereldbeeld en dat is een hele enge ideologie.’

Baudet had het niet gehad over ‘blank’ maar volgens Jetten zou dat de diepere bedoeling zijn van Baudet. Daarvan neemt Baudet krachtig afstand: ‘Ik neem afstand van deze bizarre kenschetsing door de heer Jetten van mijn standpunt. Wij zeggen keer op keer — ik ook — dat niemand op grond van welke afkomst of afstamming dan ook op een of andere manier minder is of buitengesloten zou kunnen worden in Nederland of in Europa. Wij staan voor de gelijke rechten van iedereen en de gelijke kansen voor iedereen, ongeacht afkomst, kleur, religie of wat dan ook. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: ik vind het echt zo ongelofelijk triest dat blijkbaar het enige wat als argument, of als quasi-argument, als verwijt, kan worden ingebracht deze kinderachtige, kleuterachtige verwijten zijn, die nergens op gebaseerd zijn. Iedereen in Nederland die Nederlands staatsburger is en die meedoet met onze samenleving, heeft precies dezelfde rechten, precies dezelfde plichten en precies dezelfde kansen als ieder ander, en wij maken geen enkel onderscheid, op welk element van al die zaken die Jetten noemt dan ook. Dat zal ook nooit veranderen in onze partij.’

En dat is het einde van het debat.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Geen citaat maar parafrasering

Hoe moeten we tegen de achtergrond van deze gedachtewisseling de samenvatting van Righton verstaan? Namelijk – nogmaals – dat Baudet ‘denkt dat de EU een vooropgezet plan heeft om het blanke Europese ras te vervangen door Afrikaanse immigranten’.

Zoals blijkt uit deze analyse van het debat heeft Baudet van een blank Europees ras niet gesproken. Toch zegt Righton dat. Zij brengt het alsof het hier een vaststaand feit betreft en niet als een stelling die door de persoon die het toegeschreven heeft gekregen verschillende keren is tegengesproken. Righton is een beginnend presentator. Zijn haar bewoordingen gewoon onhandigheid? Of zijn de woorden door de redactie van Buitenhof zorgvuldig gekozen?

Aan de zaak zit een juridische kant. Is dit smaad of laster? Daarover zal ik mij niet uitlaten, want de zaak is voorwerp van juridisch onderzoek. Ik benader het nu even vanuit het perspectief van journalistieke ethiek. Een politicus wordt gekarakteriseerd aan de hand van woorden en concepten die door de politicus (I) niet zijn gebruikt en zelfs (II) expliciet zijn tegengesproken: extreem-rechts, ras, huidskleur.

Omdat FVD een rectificatie had geëist, gaf Buitenhof ’s avonds een verantwoording voor de gekozen bewoordingen. De redactie begint met de vaststelling: ‘Buitenhof is een journalistiek programma dat onafhankelijk van welke politieke invloed dan ook wordt gemaakt. De redactie hecht grote waarde aan de zorgvuldigheid van het journalistieke proces.’

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Vervolgens wordt de gewraakte passage over het ‘blanke Europese ras’ geciteerd. In die toelichting geeft Buitenhof alleen maar impliciet toe dat Baudet verkeerd is geciteerd. De redactie stelt namelijk dat Baudet is geparafraseerd en niet geciteerd. Vervolgens stelt de redactie vast dat het hier gaat om een ‘juiste parafrasering’.

Nu is een parafrase een stijlfiguur waarbij een bestaande tekst door middel van een andere tekst wordt naverteld. Een parafrase is een herformulering van de betekenis van een tekst of passage met andere woorden. Een parafrase impliceert dus ook een interpretatie van de tekst.

Lees dit artikel uit Elsevier Weekblad uit 2017 terug: Dit is het opvallende klasje van Paul Cliteur

In feite zijn ook Asscher, Jetten en Omtzigt bezig met parafraseringen van de bewoordingen van Baudet. De inzet is telkens: Baudet zegt nu wel A, maar eigenlijk bedoelt hij B. In een politieke discussie kan dat. Politici zijn met elkaar in debat.

Maar wat Buitenhof hier blijkt te doen, is door middel van parafraseringen van een hoogst gevoelig onderwerp (Omtzigt sprak zelfs van ‘rassenvermenging’ op 18 februari in de Tweede Kamer) partij kiezen in een politieke discussie. Buitenhof neemt de parafraseringen van Baudets politieke tegenstanders kritiekloos over zonder erbij te zeggen dat het om een parafrasering gaat. De vraag is hoe zich dit verhoudt tot het streven een programma te maken ‘dat onafhankelijk van welke politieke invloed dan ook wordt gemaakt’ en dat grote waarde hecht ‘ aan de zorgvuldigheid van het journalistieke proces.’

Van journalistieke zorgvuldigheid is geen sprake geweest. Dit is een vunzige aanval op een politicus die woorden krijgt toegeschreven die hij niet heeft gebezigd over een hoogst gevoelig onderwerp, namelijk racisme. De presentator heeft een parafrasering van het standpunt van de politicus gegeven terwijl de televisiekijker de indruk moest krijgen dat hij feitelijk werd geciteerd. Eigenlijk schaam ik me dat ik ooit columnist voor Buitenhof ben geweest.