Open brief aan de tot stadsbestuurders van Amsterdam gemaakten

Philip van Tijn schrijft een open brief aan de Amsterdamse gemeenteraad. Er komen excuses voor het slavernijverleden. Excuses aan de Joodse gemeenschap waren beter geweest.

Afgelopen week liet u, de Amsterdamse gemeenteraad (formeel het stadsbestuur), weten dat volgend jaar op 1 juli de gemeente haar excuses zal aanbieden voor het slavernijverleden van de hoofdstad. 1 juli is de dag van Keti Koti, de jaarlijkse Surinaamse feestdag ter herinnering aan de afschaffing van de slavernij (1 juli 1863).

U en uw voorgangers hebben nog wel gekkere besluiten genomen en voornemens geuit, maar dit voornemen is heel bijzonder. Want gelijktijdig werd de wens geuit tot historisch onderzoek naar de precieze rol van de gemeente. Moet ik nu begrijpen dat ‘Amsterdam’ over een jaar en een dag (ik schrijf dit op 30 juni) zijn excuses zal aanbieden ongeacht de uitkomst van het onderzoek? Het lijkt er sterk op. Amsterdam (de stad waar ik vrijwel mijn hele leven heb gewoond en die ik ondanks alles lief heb) is een meester in het omdraaien van zaken. Moeiteloos wordt het gezegde ‘Eerst geloven dan zien’. We hebben voor het geloof helemaal geen confessionele partijen meer nodig, hun rol is geruisloos overgenomen door de voormalige ongelovigen.

Grote broek aantrekken

Er speelt nog een typisch Amsterdamse eigenschap mee: een te grote broek aantrekken. Wim Polak, bij de millenniumwisseling in 2000 door Amsterdam-kenners uitgeroepen tot de beste burgemeester van Amsterdam in de twintigste eeuw, sprak ooit in de raadszaal deze briljante, genadeloze zin uit: ‘wereldpolitiek op Madurodam-formaat’. Het was zijn reactie op een motie van de gemeenteraad om de bevolking van een heel ver land uit alle macht te steunen in zijn streven naar rechtvaardigheid. Nu is dat niet helemaal een eerlijke vergelijking, want hoe je het ook wendt of keert, Amsterdam heeft in elk geval te maken gehad met slavernij en slavenhandel. Ik bedoel dat het de mentaliteit is die niet verandert.

Dezelfde mentaliteit waardoor dertig jaar geleden W.F. Hermans, een van onze grootste schrijvers van de twintigste eeuw, tot persona non grata werd verklaard, niet meer welkom in Amsterdam, als leefden we nog in de Middeleeuwen. Hermans, geboren aan de Amsterdamse Overtoom, schoolgegaan op het Amsterdamse Barlaeus Gymnasium, gestudeerd aan de Amsterdamse Universiteit, had de misdaad begaan Zuid-Afrika (tijdens de Apartheid) te bezoeken en daar enkele lezingen te geven.

Wat hij daar had gedaan, wat de inhoud van zijn lezingen was geweest, dat hoefden uw voorgangers niet te weten. Bah, vies, racist! Ik had destijds het genoegen enkelen van uw voorgangers te vertellen dat Hermans echtgenote van Surinaamse afkomst was. Maar dat maakte ook niet meer uit, want het stadsbestuur had zijn mening al gevormd.

Een héél klein kurkje