Kwalijk hoe betekenis 4 mei en ‘vluchteling’ wordt gedevalueerd

De bedreigingen en intimidaties waren schandalig, maar dat neemt niet weg dat het ongepast is om kamp Westerbork te verbinden aan de Nacht van de Vluchteling. De kwestie is typerend voor hoe zowel de oorlogsherdenkingen als het begrip ‘vluchteling’ worden gedevalueerd, schrijft Philip van Tijn.

In de nacht van 15 op 16 juni heeft weer de Nacht van de Vluchteling plaats. De benaming is niet helemaal juist, want het is de Nacht voor de Vluchteling. Het doel is immers, volgens de organisatoren zelf: ‘Met jouw deelname aan de Nacht van de Vluchteling kun je vluchtelingen helpen door je te laten sponsoren.’ Dit is dus, zoals dat vroeger bij de katholieken heette een volle aflaat, ofwel een dubbele aflaat. Immers, de man of vrouw die 40 kilometer loopt, koopt hiermee zijn schuldgevoel af en zijn buurman die geld hiervoor geeft, doet hetzelfde nog eens.

De wandelingen worden sinds jaar en dag gehouden tussen twee steden: Amsterdam-Haarlem, Nijmegen-Arnhem enzovoorts; allemaal dezelfde afstand. Dit jaar was voor het eerst ook een traject gepland Westerbork-Groningen. Niet zozeer het dorpje Westerbork als wel het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit omdat volgens de organisatoren de functie van Westerbork sterke associaties heeft met de hedendaagse vluchteling. Zoals Tineke Ceelen, deze hele eeuw al directeur van de Stichting Vluchteling, vaak oreert dat haar stichting ‘haar wortels heeft in de verzetsbeweging’ – waarvoor ik nooit een snipper bewijs heb gezien.

De verschillende gedaanten van Westerbork

Kamp Westerbork heeft drie functies gehad. In 1939 werd het door de Nederlandse regering gesticht om de Joodse vluchtelingen die er überhaupt in slaagden Duitsland te ontvluchten en ook nog het onvoorstelbare geluk hadden dat zij aan de grens niet door de Nederlandse politie werden teruggestuurd (een zekere dood tegemoet) in een kamp ‘op te vangen’. Het spreekt vanzelf dat de Nederlands-Joodse gemeenschap de bouwkosten van het kamp zelf moest betalen.