De discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris voor Vreemdelingen- en vluchtelingenzaken leidt tot willekeur, constateert Philip van Tijn.
Philip van Tijn
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks op zondag een blog over de acutualiteit.
Toen er nog echte obers waren en de hoogte van de (minimale) fooi nog niet was vastgelegd, bestond het fooienprobleem. Als je de ober vroeg hoeveel je bij het verschuldigde bedrag moest optellen, antwoordde hij: ‘Dat laat ik geheel aan uw discretie over.’ De klant was vrij om te beslissen, bedoelde hij daarmee.
Bij de zogeheten discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris voor Vreemdelingen- en vluchtelingenzaken ligt het eigenlijk niet anders. Een migrant/vluchteling/asielzoeker die is uitgeprocedeerd en Nederland moet verlaten, kan van de staatssecretaris toch een verblijfsvergunning krijgen als hij/zij een ‘schrijnend geval’ is, zoals dat in de Vreemdelingenwet heet.
Hierbij bepaalt de staatssecretaris en niemand anders wat een schrijnend geval is, alleen beperkt door de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Deze verbieden ongelijke behandeling van gelijke gevallen, ter voorkoming van willekeur. Maar willekeur voorkom je daarmee echt niet, want een beetje creatieve bewindsman construeert waarom dit specifieke geval uniek is: het gaat om een man van 23 jaar, 2 maanden en 12 dagen, met donker haar en grijsblauwe ogen, 1,76 meter lang, die op 27 mei 2013 op een Afghaans paspoort Nederland binnenkwam en die in de afgelopen jaren in acht asielzoekerscentra heeft gezeten. Vind dan maar eens een identiek geval! Waar een wil is, is een weg tenslotte.
Er is altijd wel een beetje willekeur
Nu hebben heel veel officials en instanties discretionaire bevoegdheid. Neem een scheidsrechter die een voetballer voor een vergrijp een gele kaart moet geven. Maar de betreffende speler heeft al voor een ander (ook betrekkelijk licht) vergrijp een gele kaart gekregen. Tweemaal geel is rood, maar rood voor twee lichte overtredingen is wel zwaar, dus de wijze scheidsrechter laat het bij een vrije trap voor de tegenstander.
Dit doet zich in de mensenwereld dagelijks in ontelbare gevallen voor. Wetten en regels voorzien nu eenmaal niet tot de laatste millimeter in elk geval. Ook rechters gebruiken die bevoegdheid; mede daarom bestaat de mogelijkheid van hoger beroep en dus de mogelijkheid om tot een andere beslissing, een ander vonnis, te komen. Anders kun je net zo goed een computer op de rechtersstoel zetten.
Correctie van uitvoerende macht op rechtelijke macht is al op het randje
Maar toch wringt het. In de eerste plaats betreft het hier een correctie die de uitvoerende macht toepast op de rechterlijke macht en dat is in de leer van de machtenscheiding al op het randje. Daarom bemoeit ‘de politiek’ zich nooit met individuele gevallen, want deze is óf wetgever óf uitvoerder, maar geen rechter.
Deze correctiemogelijkheid bevordert eerder de rechtsongelijkheid. Daar komt bij dat in nogal wat gevallen de staatssecretaris van zijn bevoegdheid gebruikmaakt, omdat de samenleving zich ineens erg druk maakt over een specifiek geval, zoals recent de zaak van Lili en Howick, voorgegaan door Mauro, Taida Pasic en vele anderen.
Dat die Lili en Howick zo’n leuke zus en broer zijn en dat Mauro zijn zaak zo goed op de tv kon verkopen, was bepalend voor de goodwill in Nederland en dus ook de enorme druk op de bewindspersoon. Het deugt tweemaal niet: de rechterlijke macht wordt gecorrigeerd door de uitvoerende en deze wordt bijna gechanteerd door de volkswil, althans een luidruchtige minderheid. En die rechter is niet zelden drie of vier keer in hoger beroep tot hetzelfde oordeel gekomen!
Selectief winkelen
Ten slotte hebben we te maken met een voorbeeld van selectief winkelen. Je mag ervan uitgaan dat vrijwel dezelfde mensen die deze correctiemogelijkheid door de uitvoerende macht toejuichen ook stonden te juichen toen de rechter, op aandringen van de actiegroep ofwel ‘de organisatie voor innovatie en duurzaamheid’ Urgenda, de uitvoerende macht op de vingers tikte omdat de staat te weinig zou doen aan de bescherming van zijn burgers tegen de klimaatverandering.
Het Tweede Kamerlid Malik Azmani (VVD) heeft dus terecht de kat de bel aangebonden. Hij wil af van de discretionaire bevoegdheid, vooral omdat de druk op de staatssecretaris te groot is. Zo moest Harbers in de zaak van Howick en Lili onderduiken vanwege bedreigingen. Maar ook leidt de bevoegdheid tot willekeur.
Zijn collega’s stonden al in de rij om het voorstel af te schieten. Niet op grond van inhoud, maar op grond van achterbannen, onderbuik en gevoelens van pseudo-rechtvaardigheid.
Terwijl je ze toch altijd hoort zeggen dat het om de inhoud gaat!