Het kabinet-Rutte III plakt graag het etiket ‘ondermijning’ op alles wat het niet zint, constateert Geerten Waling. Het continue gebruik van zo’n parapluterm kan, net als bij de #metoo-beweging, averechts werken.
De Nederlandse regering heeft een nieuw modewoord bedacht: ‘ondermijning’. On-der-mij-ning. Daaronder valt zo’n beetje alle kwaad, althans volgens het kabinet-Rutte III. Het slaat, zeg maar gerust, op alles ‘wat we niet moeten willen met z’n allen’. Eigenlijk heeft het weinig om het lijf en is het niet meer dan een slimme politieke en bestuurlijke truc om geld en macht te vergaren voor een specifiek politiek programma. Maar het frame wordt snel sleets en doorzichtig. En, kwalijker, de begripsinflatie van ‘ondermijning’ vertroebelt ons beeld van wat echt gevaarlijk is.
Geerten Waling
Geerten Waling is historicus en schrijver van o.a. de boeken Zetelroof (2017) en 1848 – Clubkoorts en revolutie (2016). Hij schrijft iedere dinsdag een blog voor Elsevier Weekblad.
Onder Rutte III verdriedubbelt het gebruik van het woord ‘ondermijning’
Het woord ‘ondermijning’ is natuurlijk niet nieuw, maar is wel aan een opmars bezig. Tegenwoordig verschijnt het drie keer zo vaak op internet als drie jaar geleden, zo leren de statistieken van Google. En sinds het aantreden van de nieuwe ministersploeg, een jaar geleden, is het echt een trend. Sterker nog, ‘ondermijning’ blijkt het toverstafje waarmee dit kabinet alle problemen te lijf gaat. Het stond dan ook prominent in het Regeerakkoord en is een stevig onderdeel van de portefeuille van Kajsa Ollongren, de minister van Binnenlandse Zaken.
Wat valt er zoal onder het kopje ‘ondermijning’? Drugsgeweld, natuurlijk. Russische spionage. En populisme. Schimmige vastgoeddeals. Nepnieuws. Milieuvervuiling. Terrorisme. Roofovervallen. De gekozen burgemeester. Chinese hackers. Blokkeerfriezen. Bedreigde burgemeesters. Forum voor Democratie. Klimaatverandering. Het referendum. Islamofobie. Het past allemaal onder dat paraplubegrip ‘ondermijning’, dat meteen duidelijk maakt dat hier onmiddellijk en kordaat dient te worden opgetreden.
Politiek onwenselijke thema’s vallen dan weer niet onder ‘ondermijning’
Saillanter is wat er allemaal níet onder valt. De plotselinge afschaffing van het referendum, bijvoorbeeld. Of het uitkleden van de pensioenen. Het bewust in de la houden van onwelgevallige rapporten door ministers en wethouders. De opgelegde fusies van gemeenten. De weigering van uitgewezen asielzoekers om het land te verlaten. Ga zo maar door. Vreemd, politiek onwelgevallige onderwerpen worden nou nooit eens gelabeld als ‘ondermijnend’.
Lees ook deze column van Geerten Waling terug
Politiek toont dubbele moraal op Grote Markt in Haarlem
Aan de ontvangende kant van ‘ondermijning’ – wie of wat er het slachtoffer van is, zogezegd – vinden we altijd iets puur goeds: de openbare orde, de veiligheid, het openbaar bestuur, de rechtsstaat, noemt u maar op. Iets wat iedere brave burger wil beschermen. Bestrijding van ondermijning wordt zo in de beeldvorming een heldhaftige daad waaraan nooit genoeg geld en tijd kan worden gespendeerd.
Ondermijning als de ‘metoo’-beweging van bestuurlijk Nederland
Het is een slim trucje van het kabinet, maar het raakt snel uitgewerkt. Want als alles ‘ondermijning’ is, is niets het meer. Dat is pas zorgwekkend. Namelijk dat de angst voor ondermijning verwordt tot de #metoo-beweging van bestuurlijk Nederland. Net zoals de massale ophef om, bijvoorbeeld, een onhandige flirtpoging echte verkrachtingsgevallen kan bagatelliseren, zo ‘ondermijnt’ begripsinflatie van ‘ondermijning’ de bestrijding van de échte ondermijning. Die is er heus, en moet hard worden aangepakt. Helaas werkt het frame van dit kabinet uiteindelijk alleen maar averechts.