De Italiaanse les: een verenigd Europa wordt zwakker, niet sterker

 

Zij die van Europa een één natiestaat willen maken, zouden eens een blik op Italië kunnen werpen om te zien waartoe dat leidt.

Zowel de Duitse bondskanselier Angela Merkel als de Franse president Emmanuel Macron pleit voor een Verenigde Staten van Europa. Wat dat precies betekent, maken de twee nooit expliciet duidelijk, maar de initiatieven die zij nemen en steunen, laten er geen twijfel over bestaan: een mondiaal machtsblok met een eigen regering, lere, vlag, begroting, belastingen, gedeelde schulden en nog zo wat.

Brussel wil natiestaat: Verenigde Staten van Europa

Dit alles moet leiden tot een Europees equivalent van de Verenigde Staten van Amerika, één natiestaat dus. De voornaamste aanjager hierbij is een frustratie die zowel de Duitsers als Fransen al sinds de Tweede Wereldoorlog kwelt: Europa is overgeleverd aan de goedertierenheid en grillen van Amerika.

Deze wens is vanuit Duits en Frans perspectief misschien begrijpelijk, maar een Europese les leert dat Europa als natiestaat wel eens zwakker kan zijn dan de verzameling natiestaten die zij nu is. Die les is te leren in Italië.

Italië is een soort Europese Unie in het klein

Italië is een soort mini-Europese Unie. Het land is in 1861 verenigd, mede uit frustratie dat Italiaanssprekenden waren overgeleverd aan de grote mogendheden. Maar dit eengemaakte Italië is altijd een zwakke staat gebleven. Politicus Massimo d’Azeglio zei al in 1861 tegen de eerste Italiaanse koning, Victor Emanuel II: ‘We hebben Italië gemaakt, nu de Italianen nog.’

Ofwel, zelfs als mensen min of meer dezelfde taal spreken, zo wist d’Azeglio, dan is het nog niet zo makkelijk ze te verenigen. De uitspraak van een Siciliaanse edelman in de roman Il Gattopardo (De tijgerkat) van Giuseppe Tomasi di Lampedusa over de Italiaanse eenwording, onderstreept dit: ‘Alles moet veranderen, zodat alles hetzelfde kan blijven.’

Italianen zijn weinig enthousiast over ‘hun’ van bovenaf opgelegde staat

Venetianen, Milanezen, Romeinen, Sardijnen, Sicilianen handelden precies in die geest. Ze pasten zich aan de nieuwe realiteit van de eenheidsstaat Italië aan, maar veranderden fundamenteel niet.

Italianen weigeren simpelweg al meer dan 150 jaar om veel enthousiasme op te brengen om ‘hun’ van bovenaf opgelegde staat te stutten. Ze willen niet lijden voor het algemeen belang.