De Franse president Emmanuel Macron legde – om een Duitse opstand te voorkomen – twee dagen na de Bondsdagverkiezingen nog eens uit dat hij Duits (en ook Nederlands) geld wil. In zijn grote Europa-toespraak aan de Sorbonne, de universiteit van Parijs, dinsdagmiddag zette hij de door hem gewenste EU-superstaat onder Duits-Franse maar vooral Franse leiding nog wat verder in de verf.
De twee uur durende toespraak was doorspekt van het woord ‘solidariteit’ – vrij vertaald: ‘Wij willen uw geld.’ De kans daarop is door de Duitse verkiezingsuitslag evenwel een stuk kleiner geworden.
Chanteren met de Tweede Wereldoorlog
Macrons langverwachte toespraak was afgestemd op de ideeën van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zij wil wel meer overdracht van geld en bevoegdheden naar Brussel, maar vooral door de winst van de fiscale haviken van de liberale FDP en het grote verlies van de CSU, lijkt Duitsland eindelijk eens een normaal land te worden in zijn verhouding tot de Europese Unie en vooral Frankrijk.
Een normaal land in de zin dat het zich niet meer – of in elk geval minder moreel – laat chanteren met de Tweede Wereldoorlog om vervolgens met tegenzin het grootse deel van het Europese project te financieren. Daarmee staat er opeens een groot vraagteken achter het een-tweetje van Macron en Merkel om een grote stap te zetten naar een EU-superstaat.
Alles ter verdediging van Europa
Macron zei deze zomer al: ‘Als zij [Angela Merkel] een coalitie aangaat met de FDP, ben ik dood,’ tekende de Franse krant Le Monde op uit de mond van Macron. Want daarmee zou een einde komen aan het aloude adagium ‘Frankrijk bepaalt, Duitsland betaalt’. Dit was altijd te zwart-wit uiteraard. Zeker de laatste jaren betaalde Duitsland niet alleen, het bepaalde ook.
Om het initiatief weer naar Parijs te trekken, hamert Macron op de vorming van een EU-superstaat, volledig opnieuw ingericht. Zo stelde hij dinsdag voor de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 met Europese lijsten in te gaan. Ook moeten er onder meer een EU-leger komen (vrijwillig), een EU-begroting en Europese industrie- en belastingpolitiek.
Alles ter verdediging van Europa dat volgens hem door allerlei ontwikkelingen wordt bedreigd. Fransen slikken niet voor niets de meeste antidepressiva in Europa – ze zien in nieuwe ontwikkelingen vooral bedreigingen. Ook de jonge Macron liet zich als zo’n Fransman kennen.
Frankrijk wil de EU-integratie versnellen
Macron liet al voor zijn uitverkiezing als Frans president weten dat hij de Europese integratie wil versnellen. Zowel Der Spiegel als Elsevier Weekblad trok uit zijn uitverkiezing dezelfde conclusie. Macron wil Duits en Nederlands geld om de Franse manier van leven – vroeg met pensioen, niet te veel uren werken – zoveel mogelijk in stand te houden. En hij wil de Franse glorie herstellen door met Noord-Europees geld EU-projecten naar Frans dirigistisch idee op te zetten. ‘Teurer Freund’ schertste Der Spiegel op de voorpagina. ‘Dure vriend.’
Macron en zijn minister van Financiën Bruno Le Maire, die Jeroen Dijsselbloem wil opvolgen als Eurogroepvoorzitter, hielden zich sinds de Franse verkiezingen enigszins gedeisd. Met het oog op de Duitse Bondsdagverkiezingen van zondag wilde Macron de Duitsers niet alarmeren.
Merkels creditcard lijkt verlopen, zo niet geblokkeerd
Maar dat is mislukt. Merkels CDU/CSU-unie verloor 8 procent; vooral partner CSU uit Beieren kreeg een enorme tik. De FDP won juist een op de tien stemmen en is nodig voor een coalitie met Die Grünen. De EU-sceptische AfD denderde met 13 procent de Bondsdag binnen.
Zo zit Merkel straks met de rechtse FDP en CSU in een coalitie die telkens wordt opgejaagd door oppositiepartij AfD. FDP-voorman Christian Lindner wil Griekenland uit de euro en geen eurozoneminister met een eigen budget. Tot zover de Duitse solidariteit waarop Macron hoopt. De FDP wil juist een ‘Duitser’, economisch liberaler Europa, niet een Franser, protectionistischer Europa.
Merkels ruimte om Macrons Franse EU-agenda te betalen, is aldus nogal beperkt, zo niet naar bijna nul teruggebracht. Merkels creditcard lijkt verlopen, zo niet te zijn geblokkeerd. Macrons Frans-Europese toekomstvisioenen – die erg lijken op die van Commissie-voorzitter Jean-Claude Juncker – zijn opeens heel ver weg. Veel hangt af van de komende, vermoedelijk tot Kerst durende coalitieonderhandelingen, maar in Duitsland zijn er zelfs commentatoren die nu al het einde van de Europese Unie voorspellen.