De afgelopen week zijn miljoenen eieren uit de schappen gehaald omdat er een minuscuul spoortje in zat van het insecticide fipronil. Als gevolg daarvan dreigt voor veel pluimveebedrijven een faillissement.
Er zijn de afgelopen dagen miljoenen eieren vernietigd die gewoon hadden kunnen worden gegeten. Weliswaar waren de normen overschreden maar daarbij past de kanttekening dat die normen absurd streng zijn. Ze zijn gebaseerd op proeven met ratten en muizen, die een steeds hogere dosis in hun voer krijgen. De dosis waarvan de dieren nog net niet ziek zijn, wordt omgerekend naar het lichaamsgewicht van mensen en dan door honderd gedeeld. U leest het goed: door honderd.
‘Gifeiprobleem’ groter dan gedacht: is al die paniek wel terecht? 
Dosis belangrijk
Dat is cruciaal omdat het bij giftigheid altijd om de dosis gaat. De grondlegger van de toxicologie, de Zwitser Paracelsus, zei al in de zestiende eeuw: sola dosis facit venenum, slechts de dosis bepaalt of iets giftig is. Als u een liter benzine op drinkt bent u dood, een druppel daarentegen kan geen kwaad.
Emeritus-hoogleraar voedingsleer Martijn Katan wees er op dat in Sri Lanka zeven pogingen zijn geweest om zelfmoord te plegen met fipronil. Die mislukten allemaal. Wanhopige mensen dronken een hele fles leeg (corresponderend met tien miljoen eieren), lagen een paar dagen in het ziekenhuis maar konden daarna gewoon naar huis. Ook andere deskundigen van naam (de hoogleraren toxicologie Yvonne Rietjens en Martin van den Berg) benadrukten dat de consumptie van de fipronileieren geen kwaad kan.
En het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt. Vorig jaar nog keurde de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit, NVWA, die de regie voert in dit soort affaires, mosselen af omdat daar tetrodotoxine in zat. Keer op keer gaat het om afgekeurde of vernietigde voedingsmiddelen die pas kwaad kunnen als je er een vrachtwagen van leeg eet.
Neem een voorbeeld aan het RIVM
De NVWA had moeten communiceren dat de eieren in kwestie geen ‘gifeieren’ zijn en op kleine kinderen en doodzieke patiënten na iedereen rustig zijn eitje had kunnen tikken. Er lijkt bij deze organisatie niet alleen een gebrek aan knowhow maar ook aan een leiding die evenwichtig en deskundig kan communiceren – zoals deze week bleek in Nieuwsuur waar plaatsvervangend inspecteur-generaal van de NVWA, Freek van Zoeren, opriep (toegegeven, onder druk van een hijgerige en slecht geïnformeerde presentator) om terughoudend te zijn met het eten van alle eieren.
De NVWA zou een voorbeeld kunnen nemen aan het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Wanneer die over gezondheid communiceren, is expertise doorgaans leidend en wordt gewaakt voor paniekzaaierij.