VVD en PvdA hebben samen geregeerd en samen verloren. Dat is tamelijk logisch in een tijd dat de kiezers hun vertrouwen niet meer voor vier jaar geven, maar hoogstens voor enkele maanden. Uiteindelijk is de VVD toch ruim de grootste partij gebleven, zij het een stukje kleiner, terwijl de PvdA door een mokerslag is getroffen.
Hun kabinet laat een mooi resultaat achter. Waarom dat grote verschil tussen die twee? Bij het vorige kabinet ging het net zo. De VVD trok toen met het CDA op. Na afloop triomfeerde de VVD en decimeerde het CDA. Lag dat er aan dat het beleid toch meer VVD was dan CDA of PvdA?
Kiezers houden niet van verliezers
Nee. Succes gaat steeds minder over inhoud, maar om beeldvorming. De VVD koos bij beide kabinetten voor leiden en CDA en PvdA voor lijden. De VVD ging als tevreden partij naar de kiezers, CDA en PvdA gingen als tobbers. Of dat klopte met de feitelijke beleidsresultaten, maakte niets uit. De VVD nam de afslag van het succes, CDA en PvdA die van de twijfel. Kiezers houden niet van verliezers.
Het CDA heeft zich nu enigszins hersteld. Buma straalde zelfvertrouwen uit. Ook de PvdA komt wel terug. Veel linkse kiezers staan geparkeerd bij GroenLinks, waar Klaver jeugdige kracht liet zien en de vorm dus ook belangrijker was dan de inhoud.
Alles over de verkiezingen in ons dossier TK2017
Zoveel is duidelijk dat partijen die minder afhankelijk willen zijn van dagkoersen, meer continu in hun merk zullen moeten investeren.
Een rustige campagne
Het grote leger van de buitenlandse journalistiek dat hier was neergestreken heeft intussen niet gekregen waarnaar het op zoek was. De campagne verliep rustig, bijna saai. Buiten beeld leken de lijsttrekkers bijna een bevriend rondtrekkend toneelgezelschap.
Radicaal Nederland liet zich amper zien. Wilders oogde vermoeid. Al met al is het verloop tot en met de uitslag het signaal dat Nederland nog steeds fundamenteel een gematigd land is. Deze stabiliteit is voor Europa een belangrijke impuls, met de verkiezingen in Frankrijk (april en mei) en in Duitsland (september) op de rol.