Hoe in Straatsburg politici het zwijgen wordt opgelegd

08 december 2016Leestijd: 5 minuten
De Raad van Europa in Straatsburg Foto: EPA

In en rond de Raad van Europa in Straatsburg wordt recht gemaakt en recht gesproken. Maar met welk recht? Het is een onrechtmatige juridische kluwen, schrijft Syp Wynia. Vanuit Straatsburg wordt bovendien de vrijheid van meningsuiting in Europa ingeperkt.

De Europees Commissaris voor de Rechten van de Mens heeft kritiek op kabinetsplannen tegen jihadstrijders. In een brief aan de ministers Ronald Plasterk (PvdA) en Ard van der Steur (VVD) eist deze commissaris, Nils Muiznieks, onder meer tekst en uitleg over het plan om de Nederlandse nationaliteit af te nemen van jihadisten met twee nationaliteiten. Dat riekt volgens commissaris Muiznieks naar discriminatie van Marokkaanse of Turkse jihadisten.

Misschien heeft Muiznieks gelijk. Maar wie is hij en waar bemoeit hij zich mee? Bemoeit de Raad van Europa in Straatsburg waar Muizniks werkt zich al niet teveel met Nederland, Nederlandse politiek en Nederlands recht? En waarom beroepen Nederlandse rechters zich bijvoorbeeld bij de Wilders-processen op uitspraken van het Mensenrechtenhof in Straatsburg, ook een instelling van de Raad van Europa?

Opgericht in reactie mensenrechtenschendingen Hitler-regime

2016-12-08 04:00:26 epa05665151 People walk past the Europa building in Brussels, Belgium, 08 December 2016. Europa will open its doors to the public on 10 December 2016. Almost 2,000 citizens have registered for a guided tour of the building, which will serve mainly the European Council and occasionally the Council of the European Union as a summit building. EPA/OLIVIER HOSLETDe EU wil ‘populisme en woede’ bestrijden met dit peperdure hoofdkwartier voor de Europese Raad

De Raad van Europa is na de Tweede Wereldoorlog opgericht in reactie op de kolossale mensenrechtenschendingen, vooral door het Hitler-regime. Er kwam een Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en een Europees Hof, waaraan kwesties die mensenrechten raken kunnen worden voorgelegd. Voor alle duidelijkheid: de Raad van Europa is iets anders dan de Europese Unie. En het Hof in Straatsburg is iets anders dan het EU-Gerechtshof in Luxemburg.

De Raad van Europa is best belangrijk en ook het Hof in Straatsburg heeft veel nuttig werk gedaan, zeker ook aan de randen van Europa waar mensenrechten niet vanzelfsprekend zijn. Maar vooral de laatste kwart eeuw zijn de Raad van Europa en het Mensenrechtenhof aan een enorme opmars begonnen. In Straatsburg is een kluwen ontstaan van zelfbevruchtende comité’s, commissarissen en activistische rechters. Het is een kluwen die zelf recht maakt, los van normale parlementaire procedures en vaak geïnspireerd door ‘ngo’s’ en andere actiegroepen, dikwijls in de sfeer van asielzoekers en andere immigranten.

De opkomst van ‘extreem rechts’ was een opsteker

Dat uitdijende juridische circus in Straatsburg, met zijn 2.500 ambtenaren, kreeg begin jaren negentig een geweldige opsteker door de opkomst van ‘populistische’ partijen, die toen nog consequent ‘extreem-rechts’ werden genoemd. In Frankrijk stak het Front National de kop op, in België boekte het Vlaams Blok in 1991 een grote overwinning.

In reactie werden er overal demonstraties tegen ‘extreem-rechts’ georganiseerd, waaraan  ook in Nederland vooraanstaande politici (ook Frits Bolkestein van de VVD) meededen. Het was een hype-achtige beweging, waar traditionele partijen ook heimelijk eigenbelang bij hadden. Het isoleren en bestrijden van een politicus als Hans Janmaat leidde immers ook tot het uitschakelen van een potentiële concurrent.

Het strafrechtelijk vervolgen van de ‘extreem-rechtse’ bedreiging werd ook als gerespecteerd middel gezien om politici van de onwenselijke soort de mond te snoeren. In het geval van Janmaat was zijn wens de ‘multiculturele samenleving’ af te schaffen voldoende om hem veroordeeld te krijgen.

Ook in Straatsburg werd ‘intolerantie’ strafrechtelijk thema

Die strafrechtelijke aanpak van ongewenste politici beperkte zich niet tot de nationale rechtspraak. In oktober 1993 kwamen de Europese regeringsleiders van de Raad van Europa voor het eerst bijeen voor een topbijeenkomst, in Wenen. Waarover de Europese leiders het snel eens werden, was een gemeenschappelijke strategie om de ongewenste ‘extreem-rechtse’ politici aan te pakken.

In Wenen besloten die regeringsleiders – Ruud Lubbers namens Nederland – om ‘intolerantie’ dan wel ‘onverdraagzaamheid’ als nieuw strafrechtelijk thema te introduceren. Iedereen die de onverdraagzaamheid bevorderde kon daarvoor worden veroordeeld, vooral door het Mensenrechtenhof in Straatsburg.

De Europees Commissie tegen Racisme en Intolerantie

Bovendien werd in Wenen besloten een nieuwe commissie te introduceren, de ‘Europees Commissie tegen Racisme en Intolerantie’ (ECRI). In de ECRI namen vooral activistische juristen zitting, met een groot oor voor zogenaamde ‘anti-fascistische’ actiegroepen, die zelf lang niet altijd van onbesproken gedrag zijn.

Ook vereenzelvigt ECRI zich graag met de reeks van meldpunten tegen discriminatie, waarnaar overheden volgens ECRI beter moet luisteren en die van ECRI altijd meer subsidie moeten krijgen. Tot de meer dubieuze meldpunten waarop ECRI zich verlaat is het Meldpunt Discriminatie Internet, dat onlangs nog van mening was dat homo-discriminatie door moslims is toegestaan, omdat de islam geen moeite heeft met homo-discriminatie.

2016-10-12 11:31:52 Turkish Foreign minister Mevlut Cavusoglu delivers a speech at the Parliamentary Assembly of the Council of Europe, in Strasbourg, eastern France, on October 12, 2016. / AFP PHOTO / FREDERICK FLORINWat is de Raad van Europa, die Nederland beticht van racisme?

Nu zou ECRI makkelijk weggewoven kunnen worden, maar ECRI heeft grote invloed. ECRI beïnvloedt bijvoorbeeld de uitspraken van het Mensenrechtenhof. Dat hof verwijst bijvoorbeeld naar bevindingen van ECRI, die ECRI dan weer heeft opgedaan bij actiegroepen en anti-fascisten.

Mensenrechtenhof gaf politici geringere meningsvrijheid

Zo wordt in Straatsburg recht krom gemaakt. Hoewel het Mensenrechtenhof altijd van mening was dat politici vanwege hun rol in de democratie een grotere vrijheid van mening dienden te hebben dan gewone burgers, deed dat Hof in recente jaren – in zaken tegen Franse en Belgische politici – juist uitspraken waarin wordt gesteld dat politici een grotere verantwoordelijkheid dragen en daarom een geringere meningsvrijheid hebben.

Dat laatste was volgens de Haagse rechter ook de kwestie die centraal stond in het tweede proces-Wilders: mag Wilders als politicus wat betreft het voeden van intolerantie meer of juist minder dan gewone mensen? Waarbij aangetekend dat ‘Straatsburg’ grossiert in begrippen – zoals ook ‘intolerantie’ – waarop mensen wel worden veroordeeld, maar die nooit deugdelijk worden gedefinieerd. Het is ondeugdelijk recht.

De democratie komt er in Straatsburg niet aan te pas

Er is in Straatsburg een ondoorzichtige kluwen van elkaar beïnvloedende rechters, ambtenaren, commissieleden en commissarissen ontstaan die een uitdijende rechtsfabriek runnen. Een lawyer’s paradise, een paradijs voor juristen.

Door landen op de vingers te tikken over wetten die er wel of niet zijn of er nog niet zijn, door landen tot in detail te ‘monitoren’, door de Straatsburgse mensenrechten te laten uitdijen tot zulke zaken als geluidshinder, is daar een rechtsstatelijk zwart gat ontstaan. De democratie komt er niet of nauwelijks aan te pas en de scheiding der machten is een illusie, want rechters en door hen geraadpleegde commissies maken wel zelf het recht.

VVD-politici bepleitten ooit aan banden leggen Straatsburg

Vijf, zes jaar geleden ging er een golf van opwinding over de zorgwekkende ontwikkelingen in Straatsburg door West-Europa. Ook Britse en Belgische hoge rechters liet zich er over uit. In Nederland bepleitten de VVD-politici Stef Blok en Klaas Dijkhoff het ‘aan banden leggen’ van het Mensenrechtenhof in Straatsburg.

Er gebeurde niets. ECRI gaat door met zijn beduimelde ‘monitoring’ en klaagde Nederland onder meer aan omdat het Openbaar Ministerie niet in hoger beroep was gegaan na de volledige vrijspraak in het eerste Wilders-proces, in 2011. Dat doet zo’n commissie uit Straatsburg dus ook, zich bemoeien met gerechtelijke uitspraken en met het beleid van het Openbaar Ministerie. Zoals ‘Straatsburg’ ook e-mailtjes naar Den Haag stuurt, met daarin het bevel om asielzoekers niet uit te zetten. Zoals ‘Straatsburg’ nu weer het kabinet op de vingers tikt over wetgeving die de Tweede Kamer nog niet eens heeft bereikt.

Zo neemt Straatsburg de leiding bij de structurele ondermijning van de vrijheid van meningsuiting, zoals die sinds 1993 is ingezet om politici wier concurrentie wordt gevreesd te kunnen vervolgen en de mond te snoeren – in de hoop ze onschadelijk te maken.

De Raad van Europa, opgericht voor de mensenrechten, neemt zo de leiding bij het inperken van een vitaal mensenrecht, het fundamentele recht op de vrijheid van meningsuiting.