Al vijftien jaar is de wereld in de greep van het islamitisch terrorisme. Het jihadisme ontstond niet op 11 september 2001. Het is even oud als de islam zelf. In de twintigste eeuw kwam in 1979 in Iran voor de eerste keer een regime tot stand dat is gefundeerd op de ideologie van jihad.
Wat gebeurde dan precies op 9/11? Op die dag werd het grondgebied van het westen als dar al-harb aangeduid – het huis van de oorlog. Sindsdien is het westerse grondgebied veranderd in jihadgebied. Het islamitische terrorisme werd ook een mondiaal fenomeen: Midden-Oosten, Azië, Afrika, Europa en Amerika.
Geen zicht op einde van de strijd
Vijftien jaar is een lange periode. Toch bestaat er geen zicht op het einde van de strijd tegen het terrorisme. Het contraterrorisme kent twee pijlers: de harde en de zachte pijler. De eerste pijler is kort na 9/11 in werking gezet.
In de harde pijler ging het om drie domeinen: oorlog, inlichtingenacties en strafrechtelijke vervolging. De verwijdering van het Taliban/Al-Qa’ida-regiem bracht geen vrede in Afghanistan. Maar uit het oogpunt van het contraterrorisme is de verwijdering van de Taliban uit Kabul een groot succes. Afghanistan kan niet langer ongestraft worden gebruikt als trainingskamp voor de jihadisten.
Ook is er in Kabul een ‘functionerende’ overheid. Afghanistan is relatief het meest vrije islamitische land in het Midden-Oosten: vrije pers, particuliere tv en radiozenders en vrije toegang tot de sociale media. Maar de oorlog is niet voorbij. Elke week komen onschuldige Afghanen om het leven door de aanslagen.
Oorlogszone in Pakistan en delen van Afrika
Ook Pakistan is een jihadgebied geworden. Regelmatig zijn er grote aanslagen. Een aantal Pakistaanse gebieden is compleet gemilitariseerd. Een deel van Pakistan is een oorlogszone. Dat geldt ook voor delen van sub-Sahara-Afrika zoals Mali, Kenia, Somalië, Nigeria, en voor delen van Noord-Afrika.
Vaak wordt uit het oog verloren dat de zogenaamde Arabische Lente de laatste katalysator was voor de mondiale jihad. Er zijn geen aanwijzingen dat er bij de twintigste herdenking van 9/11 geen jihadgebieden of aan de jihad gerelateerde oorlogen zullen zijn. Ook in het westen zal het islamitische terrorisme niet verdwijnen.
Van hervorming in islamitische landen kwam niks terecht
En de zachte pijler van het westerse beleid? Die had en heeft betrekking op de opbouwmissies en de hervorming van de islamitische landen. Van die hervorming kwam er niks terecht. Daarom zal in de komende tijd de nadruk liggen op de stabiliteit, dus de regimes van dictators.
Wellicht zullen ook de opbouwmissies afnemen. Omdat daarmee eigenlijk geen vooruitgang wordt geboekt. Wat hebben we in Mali bereikt? Het westen is nu wellicht eerder bereid om lokale dictators te voorzien van wapens waarmee ze de jihadisten kunnen bestrijden.
Westerse landen zijn veiliger dan de islamitische
Uit het weekblad: vijftien jaar na 9/11, wat terreur met ons doet
Het contraterrorisme is niet volledig mislukt. Want als dat het geval was, zou niemand onze veiligheid kunnen waarborgen. Oorlogen moeten leiden tot uitroeiing van jihadisten met concrete aanslagplannen.
De westerse landen zijn aanzienlijk veiliger dan de islamitische. Het contraterrorisme is continu onderhevig aan verbeteringen. Er wordt geleerd van eerder gemaakte fouten. Het grote risico voor het westen is de latente mogelijkheid van interetnische conflicten. Het integratievraagstuk gecombineerd met de toename van het jihadisme levert een giftig mengsel op. Hiervoor is nog geen coherent en effectief beleid.
De aantrekkingskracht van de politieke islam
Als het contraterrorisme niet volledig heeft gefaald, rijst de vraag waarom er nu meer jihadisten in de wereld zijn dan op 9/11. Het voornaamste antwoord, waarvoor ik al vijftien jaar geleden waarschuwde, is de ongekende aantrekkingskracht van de politieke islam.
De seculiere krachten in een aantal belangrijke islamitische gebieden zijn teruggedrongen. Het islamitische bewustzijn dat begon met de Iraanse revolutie, dreigt zijn hoogtepunt te bereiken. Ja, het kan nog erger worden.
Meer apologeten van de islam
Er is ook geen alternatief verhaal voor het islamisme. Het westen heeft institutioneel nagelaten om de kritische wetenschappelijke benadering van de islam te stimuleren. Critici van de islam hoeven in de regel niet te rekenen op een plek aan een universiteit. Er zijn nu meer apologeten van de islam aan de westerse universiteiten dan vijftien jaar geleden.
Zonder een intellectuele renaissance kan het islamitische bewustzijn alleen maar richting geweld varen. Het is dus noodzakelijk om de zachte pijler van het contraterrorisme in te zetten voor een kritische intellectuele benadering van de islam. Die ideeënstrijd is op geen enkele manier gestimuleerd door de westerse overheden.
Er is nog geen alternatief verhaal voor het islamisme
Er bestaat dus niet een reëel alternatief verhaal voor het islamisme. Wat de westerse wereld in de voorbije jaren heeft geleerd, is niet geruststellend: het verhaal van de politieke islam heeft een ongekende aantrekkingskracht.
Het westen moet gewend raken aan de terroristische dreiging. Daaraan kan niemand ontsnappen.