Mustafa Kemal Atatürk is de grootste moslimleider in de moderne tijd. en de wegbereider voor vrouwenemancipatie in de islamitische wereld. De kemalisten in Turkije hebben daarom niet alleen het recht, maar ook de plicht om Erdogan en de barbaren te verdrijven.
Het moderne Turkije is ontstaan op de ruïnes van het inmiddels uiteengevallen Ottomaanse Rijk. Het kalifaat omvatte de Balkan, Servië, Bosnië, Kosovo, Macedonië, Albanië, Griekenland, Bulgarije en delen van Roemenië, en de meeste huidige landen van de Arabische wereld zoals Libanon, Syrië, Irak, Egypte, Libië, Saudi-Arabië, Tunesië en het huidige Turkije.
Het ging hier om een groot imperium. In de eeuw van de Verlichting en met de groei van het westerse imperialisme viel het kalifaat beetje bij beetje uiteen. De islam verloor van het Westen, een nederlaag die zowel intellectueel als wetenschappelijk van aard was. De jonge moslims van het heartland van het kalifaat wilden zich aansluiten bij de westerse ontwikkelingen. De man die hierbij een bijzondere rol speelde, en in de geschiedenis van de islamitische wereld, was Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938).
Atatürk seculariseerde het kalifaat
Ik wil Atatürk zeker niet heilig verklaren. Maar in werkelijkheid is en blijft Atatürk de belangrijkste verlichte moslim in de moderne tijd: hij seculariseerde het kalifaat en plaveide daarmee de weg voor de moderne tijd in de islamitische wereld. Alle islamitische politieke bewegingen richtten vanaf dat moment hun pijlen op Atatürk. Van Egyptische tot de Iraanse vertakkingen van de politieke islam cultiveerden (en cultiveren tot op de dag van vandaag) diepe haat jegens Atatürk. De belangrijke kwestie die zich tijdens de ontmanteling van het kalifaat voordeed, was dat het islamisme de ummah als het lichaam van het politieke ziet. De ummah is een universeel begrip dat alle moslims omvat. De ummah zou, beredeneren de islamisten, nooit natiestaten willen voortbrengen.
Atatürk wist met succes leiding te geven aan de beweging die niet de ummah maar de natie als het lichaam van het politieke beschouwde. Van Atatürk is de gevleugelde uitspraak dat de soevereiniteit van de natie de basis voor vrijheid, gelijkheid en gerechtigheid vormt. Hij werd op een democratische wijze tijdens een congres in 1919 aangewezen als voorzitter, waar ze een nationaal pact, of in het Turks Milli Misak, tot stand brachten. De intellectuele kracht en de vooruitziende blik van Atatürk is nog steeds fenomenaal. ‘De soevereiniteit moet niet op vrees zijn gestoeld. De soevereiniteit die op wapens berust, kan niet lang voortduren. Een dergelijke soevereiniteit of dictatorschap mag alleen van tijdelijke aard zijn in een periode van oproer,’ zei hij in 1930.
Dragen van westerse kleding
Hoe het avontuur van de jonge moderne Turken verderging, ga ik hier niet minutieus beschrijven. Ik verwijs u daarvoor naar het leesbare boek van Bernard Lewis The emergence of modern Turkey. Bij de kwestie van de soevereiniteit ging het om de vraag of de soevereiniteit aan Allah en namens Hem aan zijn kalief toebehoort, of de soevereiniteit slechts de natie toekomt. Volgens Atatürk geldt de soevereiniteit onvoorwaardelijk voor alle mensen, en dus ook voor individuen. De ideale staatsvorm? Een republiek.
Daarna werden de medreses en alle andere religieuze onderwijsinstellingen opgeheven: gewoon onderwijs voor iedereen en dus geen bijzonder islamitisch onderwijs. Het dragen van de westerse kleding werd voor mannen verplicht gesteld. Het islamitische kalifaat was definitief geschiedenis. Toch werd hij continu tegengewerkt door islamisten. Maar hij liet zich niet van de wijs brengen, en ging onvermoeid verder.
Intellectuele vader van de vrouwenemancipatie
Atatürk is ook de politieke en intellectuele vader van de vrouwenemancipatie in de islamitische wereld. Bij de opheffing van hijab oftewel de kledingvoorschriften voor vrouwen vroeg hij aan aanwezigen in een toespraak: ‘Wat is de betekenis en de zin van dit gedrag (het dragen van een hijab)’ Heren, kunnen de moeders en dochters van een beschaafde natie dit vreemde gedrag het barbaarse postuur overnemen?’ De hijab maakte moslims in zijn ogen belachelijk, terwijl de huidige president van Turkije, Recep Tayyip Erdogan, de hijab juist verdedigt.
Grimmige sfeer in Turkije houdt aan met nieuwe arrestatiegolf. Lees meer >
Redeloze Turken steunen tiran
Dankzij Atatürk droeg mijn moeder, toen zij jong was, geen hoofddoek, burqa of chador. Dankzij Atatürk heb ik foto’s van mijn moeder gezien: met haar wapperende haren en een bloemetjesjurk. Mustafa Kemal en in zijn voetsporen Reza Sjah van Iran emancipeerden mijn moeder, waarvoor ik Atatürk nog altijd dankbaar ben.
Maar de Iraanse ayatollah Ruhollah Khomeini dwong haar en miljoenen andere vrouwen in 1980 om weer de hoofddoek en ook de chador te gebruiken. De ontsluiering werd ongedaan gemaakt. Jammer dat nu net als in Iran, een paar ondankbare, redeloze Turken achter een barbaarse tiran staan. De kemalisten hebben niet alleen het recht maar ook de plicht om de barbaren uit het paleis te jagen. Atatürk is de grootste moslimleider in de moderne tijd. Leve Mustafa Kemal!