Nederland zet hakken in het zand tegen Brussel

16 juni 2016Leestijd: 4 minuten
Omtzigt in de Tweede Kamer Foto: ANP

Het felle verzet in de Tweede Kamer tegen de herziening van een pensioenrichtlijn leidt tot opgetrokken wenkbrauwen in Europa. Nederland zou zichzelf zo buitenspel zetten.

Dit artikel verscheen eerder in Elsevier op 7 juni 2014.

Europa moet van ons pensioen afblijven. Menige politicus riep het de afgelopen weken. Premier Mark Rutte (VVD) deed het vorige week dinsdag nog, nadat hij in Brussel met de collega-regeringsleiders had vergaderd over de nieuwe agenda van de Europese Commissie. Als het aan de Tweede Kamer ligt, komen de pensioenen niet op die agenda.

De wet zou een Brexit aantrekkelijker maken - Foto: AFPEU stelt controversiële pensioenwet uit tot na Brits EU-referendum

De pensioenen vormen voor Nederland misschien wel het gevoeligste terrein als het gaat om Europees beleid. De Tweede Kamer trok afgelopen maand een ‘gele kaart’ tegen het voorstel van Europees Commissaris Michel Barnier om de richtlijn over werkzaamheden en toezicht op bedrijfspensioenvoorzieningen te herzien.

Obstakels

De landen van de Europese Unie hebben verre van dezelfde pensioenstelsels, maar er is wel al sinds 2003 wetgeving over het toezicht erop. De bestaande richtlijn moet volgens Barnier worden aangepast. Zo wil hij obstakels wegnemen zodat pensioenfondsen beter grensoverschrijdend op de Europese eengemaakte markt kunnen functioneren. Ook moeten instellingen hun deelnemers beter informeren en moet het bestuur beter. Daarvoor geeft Barnier gedetailleerde voorschriften, in meer dan honderd pagina’s.

Aanvankelijk wilde Barnier kapitaaleisen stellen die vooral in Nederland tot grote kostenstijging zouden leiden, maar mede dankzij Nederland is die eis in het uiteindelijke voorstel verdwenen. Dit tot tevredenheid van het kabinet, dat het nieuwe voorstel – wel met de kanttekening dat Barnier de pensioeninstellingen met te veel bureaucratie opzadelt – omarmde. Maar daaraan hoopt het kabinet in de Brusselse onderhandelingen iets te kunnen doen. Ook koepels als de Pensioenfederatie toonden zich gematigd positief en in elk geval niet ongerust over het aangepaste voorstel.

Des te groter zijn de zorgen in de Tweede Kamer. Volgens CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zitten ook in het aangepaste plan nog te veel risico’s voor het Nederlandse pensioenstelsel, dat tot de beste van de wereld behoort. Omtzigt voorziet tal van problemen.

Het begint er al mee dat de Europese Commissie pensioenen als onderdeel van de eengemaakte Europese markt ziet, terwijl Omtzigt vindt dat pensioenfondsen sociale instellingen zijn. Door ze onder de markt te scharen, ontstaat er automatisch Europese bemoeienis, terwijl pensioenen volgens Omtzigt een nationale aangelegenheid zijn.

Ook vreest de CDA’er dat het voorstel het makkelijker maakt voor pensioeninstellingen om zich in andere landen te vestigen waardoor zij zich aan het Nederlandse toezicht kunnen onttrekken. Zijn kritiek werd in mei door een Kamermeerderheid gesteund. Alleen GroenLinks en D66 volgden hem niet in de wens om met andere parlementen een gele kaart te trekken om zo het voorstel van Barnier tegen te houden. Als eenderde van de nationale parlementen bezwaar maakt, moet Barnier zijn voorstel heroverwegen.

Inmiddels heeft de Eerste Kamer besloten niet mee te gaan in het verzet. Daar waren onder meer regeringspartijen PvdA en VVD tegen het trekken van een gele kaart. Alleen Omtzigts eigen CDA, PVV en ChristenUnie opteerden daarvoor. Aangezien ook elders in de Europese Unie weinig animo is voor een gele kaart, kan Barnier voortgaan op de ingeslagen weg.

Maar de Tweede Kamer, en zeker Omtzigt, laat zich niet zo gemakkelijk uit het veld slaan en heeft inmiddels een zogenoemd ‘behandelvoorbehoud’ gemaakt. Dat betekent dat de regering in het overleg in Brussel geen ‘onomkeerbare stappen’ mag zetten.

Het verzet in Nederland wekt in Brussel verbazing. ‘Het lijkt erop dat het parlement per se in verzet wil komen en alleen maar wil zeggen: we haten uw voorstel, wat het ook is,’ zegt lobbyist Martin Bresson van de grootste Brusselse consultant FleishmanHillard, die de onderhandelingen in Brussel op de voet volgt. Hij vindt dat Nederland zichzelf buitenspel zet. ‘Ik begrijp dat in de dynamiek van een verkiezingscampagne een onderwerp als pensioenen geliefd is, maar in Europees verband lijkt Nederland poker te spelen. Je maakt jezelf monddood als je niet mee onderhandelt. Dat is natuurlijk niet verstandig bij zoiets substantieels als pensioenen,’ zegt Bresson.

Angel

Volgens hem is het normaal dat landen in Brussel voor hun eigen belang opkomen. Maar de manier waarop het parlement in Den Haag dat nu doet, werkt volgens hem contraproductief. ‘Het voorstel raakt Nederland amper. Maar door het verzet in de Kamer verzwakt de Kamer de positie van Nederland in de ministerraad.’

Opmerkelijk is de reactie in de Eerste Kamer, waarvan de meerderheid niet meeging in het verzet van de Tweede Kamer. VVD-woordvoerder Liesbeth Kneppers: ‘Wij vonden dat de angel uit het voorstel was nadat de hoge kapitaaleisen waren verdwenen.’ Over de vrees dat fondsen sneller gaan verhuizen, zegt ze: ‘Dat kan nu ook. We hebben vrij verkeer.’ Kneppers laat zich ontvallen dat het ‘een beetje de Omtzigt-show’ is.

Haar PvdA-collega André Postema denkt dat het verzet voortkomt uit ‘een anti-Europa-sentiment’. Postema: ‘In plaats van in een kramp te schieten, kunnen we beter zorgen voor een gelijk speelveld. Natuurlijk moeten we voorzichtig zijn en op onze belangen letten, maar we moeten niet de deur dichtgooien.’

Dat hoeft van Omtzigt ook niet. Op 10 juni staan de pensioenen op de agenda in de Tweede Kamer. Dan blijkt of en hoe het kabinet mag praten in Brussel.