Het is de Nederlandse christen-democraten nooit gelukt om zichzelf uit te vinden als oppositiepartij. Ze zijn niet onmisbaar in de politiek, en toen ze in 1994 voor het eerst in zeventig jaar in de oppositie belandden, ervoeren ze dat als een politieke misvatting.
Maar gedurende acht jaar liet de sociaal-democratische leider Wim Kok zien dat het goed kan gaan met het land zonder CDA in de regering. De moord op Pim Fortuyn bracht het CDA weer aan de macht. Het was een uitzonderlijke situatie die zich niet snel weer zal voordoen.
CDA’er Jan Peter Balkenende werd in 2002 politiek leider van ons land. Slechts drie jaar kon het CDA met succes een coalitie leiden van CDA, VVD en D66. Dat waren de gouden jaren van de christen-democraten. Daarna ging het aan alle kanten mis: het kabinet met CDA, PvdA en ChristenUnie werd een vechtkabinet. Na een kortstondig avontuur met de VVD en Geert Wilders belandde het CDA in de oppositie. Wat is de onmisbare ideologie van het CDA?
Afshin Ellian:
De frappante verwantschap tussen Sybrand Buma en Alexis Tsipras Lees verder >
Ego’s
Sybrand Buma werd door het CDA-congres aangewezen als lijsttrekker. In een interview met NRC benadrukte hij dat het CDA alleen wil regeren als hij een samenleving kan maken die minder draait om ego’s en eigen opvattingen: ‘Zolang de vrijheid van meningsuiting het hoogste goed is, wordt het niets.’
Het is een raadselachtige manier om de problemen van Nederland te ontvouwen. Alle ellende komt door ‘de liberale dominantie van dit moment’ en de ‘totale individualisering van de samenleving’, aangewakkerd door partijen als VVD en D66. Ik kan dit niet volgen.
De individualisering van de samenleving heeft niet zozeer te maken met de VVD of D66. Ook in de jaren tachtig van de vorige eeuw sprak en schreef het CDA over de individualisering – terwijl de CDA’ers toen de baas van Nederland waren. Het CDA is ook onderdeel van deze individualisering. Die partij verving het scharnierbegrip ‘christendom’ door het vage en ruime begrip ‘religie’. Daarmee gaven ze toe toe aan de postmoderne, geïndividualiseerde wereld. Bovendien deed het CDA vrolijk mee aan het privatiseren van de publieke sector.
Sprookjes
En dan D66. Die partij heeft in het afgelopen decennium eenmaal in een kabinet gezeten, en niet toevallig onder leiding van het CDA. Zo konden D66 – ook en vooral met het CDA – de ‘economische egoïstische plannen’ uitvoeren. Het CDA begrijpt dus niets van de individualisering waarvan de partij zelf een wezenlijk onderdeel was. In de ogen van het CDA manifesteert de individualisering zich via de vrijheid van meningsuiting die door Buma wordt aangeduid als het kernprobleem.
Syp Wynia:
Tijd voor een opfrisbeurt van de Nederlandse democratie
Lees verder >
De vrijheid van meningsuiting is volgens Buma verabsoluteerd. Er wordt te veel gescholden en gedreigd. Meneer Buma vertelt niet alleen sprookjes, hij lijdt ook aan geheugenverlies: tussen 2002 en 2010 werd Nederland geleid door het CDA. De dominantie van de christen-democraten heeft geen morele orde teweeggebracht. Ook in die tijd werd behoorlijk gescholden en gedreigd. Jan Peter Balkenende had dan ook slogans als: ‘fatsoen moet je doen’ en ‘normen en waarden’. Het heeft niet gewerkt, meneer Buma. De toetsenbordhooligans ontspoorden ook in gouden tijden van het CDA. Het verschil is dat ze door sociale media nu enorm kunnen opvallen.
Rust en vrede
Na de moord op Theo van Gogh bedreigde CDA’er Piet Hein Donner, destijds minister van Justitie, niet de jihadisten maar de islamcritici: hij wilde het blasfemiedelict actiever toepassen. Daarna arresteerde het Openbaar Ministerie met groot machtsvertoon een cartoonist, Gregorius Nekschot.
Leverde dit alles een morele orde op? Nee, het gevolg was vooral een beschadigd aanzien van het CDA. De overheid moet optreden bij bedreiging en andere strafbare feiten. Niettemin wil het CDA iets heel belangrijks: ‘In de samenleving willen we rust en vrede, geen chaos en geweld.’ Wie niet, meneer Buma. Maar wie verstoort de rust en vrede en brengt geweld naar ons continent? Over het kernprobleem van deze tijd, namelijk salafisme en jihadisme, praat de CDA-leider niet. Toen de CDA’ers hun congres hielden, werden in Oekraïne en Frankrijk explosieven en wapens van jihadisten in beslag genomen.
Ook op dat moment kopte De Telegraaf: ‘Buma heeft somber beeld van Nederland‘. Met angst en beven lazen wat Buma te melden had: ‘Ons land is de afgelopen jaren somber en onzeker geworden. De toekomst hangt als een donkere, dreigende wolk boven ons hoofd,’ aldus de leider van christen-democraten.
Leegte
Het zijn apocalyptische woorden. Maar wat ons precies bedreigt, blijft bij Buma volstrekt onduidelijk. We weten echter allemaal hoe die dreiging eruitziet: niet de toetsenbordhooligans, maar de islamisering van Europa door de salafisten, hun jihadisme en de migratiecrisis. Geen van deze bedreigingen worden door het CDA aan de orde gesteld.
Een fantast leidt het CDA. Een fantast die denkt dat er nog steeds de negentiende-eeuwse strijd tussen liberalen en christelijke conservatieven gaande is. Buma is een fantast omdat hij de reële problemen van Europa terugbrengt tot clichés zoals individualisering. Wie nu op het CDA stemt, stemt op gebakken lucht, oftewel leegte.
De christen-democraten hebben geen actuele, ter zake doende wereldbeschouwing. Het apocalyptische taalgebruik van Buma kan de ondraaglijke leegte van het CDA niet verhullen.