Dat levenslange gevangenisstraf soms eindig wordt, was onontkoombaar. Maar het moet geen automatisme worden. De straf is gereserveerd voor verdachten die zeer ernstige feiten hebben gepleegd. Meestal gaat het daarbij om (lust)moorden. De veiligheid van de samenleving dient voorop te staan.
De invoering van een tussentijdse toets voor gedetineerden met levenslang hing al een tijdje in de lucht. In navolging van Europese rechtspraak worstelen ook Nederlandse magistraten geregeld met de vraag of ze een verdachte voor de rest van zijn of haar leven uit de maatschappij moeten verwijderen of op termijn toch perspectief moeten bieden. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff (VVD) van Veiligheid en Justitie bereidt een wetsvoorstel voor om de straf na 25 jaar te laten toetsen.
Streepjes op de deur
Onder aanvoering van strafpleiter Willem Anker zetten advocaten en wetenschappers zich met de Stichting Forum Levenslang al sinds 2008 in voor een aanpassing van de wet. Iedere gedetineerde moet, zoals Anker dat zegt, streepjes op de deur kunnen zetten om de tijd af te tellen tot vrijlating. In de ogen van de voorstanders van tussentijdse toetsing is levenslang onmenselijk.
Coalitiepartijen: levenslang straks niet meer levenslang
Lees verder >
Daar komt bij dat rechters in veel gevallen terughoudend zijn met het opleggen van levenslang vanwege de uitzichtloosheid van die straf. Tussentijdse toetsing neemt die uitzichtloosheid weg, wat ervoor kan zorgen dat rechters eerder geneigd zijn tot het opleggen van levenslang.
Overtuigingsdaders
In theorie is er nu al de mogelijkheid van gratie, maar die is – op één uitzondering na voor een doodzieke gedetineerde – sinds 1986 niet meer toegepast. Toetsing na 25 jaar wil niet zeggen dat een gedetineerde die niet langer meer gevaarlijk is, meteen vrijkomt. Wel wordt gezegd hoeveel jaar iemand nog moet zitten. Ook de nabestaanden van de slachtoffers moeten zich kunnen voorbereiden.
Vrijlating op termijn mag geen automatisme worden. Voor bijvoorbeeld lustmoordenaars is het de vraag of zij ooit vrij moeten komen. Ook overtuigingsdaders zoals terroristen zijn doorgaans niet plotseling makke schaapjes geworden. In die gevallen moet levenslang letterlijk levenslang zijn.