Het is geen toeval dat het Duitse dogma van de dialoog langzaam wordt losgelaten nu domineesdochter Angela Merkel haar afscheid heeft aangekondigd, schrijft Robbert de Witt. Duitsland wordt minder Noorwegen en meer Groot-Brittannië.
De Duitse wittebroodsweken met China zijn voorbij, zo schreef de grootste financiële krant ter wereld, de Japanse Nikkei Asian Review, bijna tevreden. Want vorige week presenteerde minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas de langverwachte Duitse ‘Azië-strategie’. Zoals zijn collega in Den Haag, Stef Blok (VVD), al een jaar eerder de Nederlandse China-strategie presenteerde.
Het verschil in naam is overigens veelzeggend: Nederland worstelt met de vraag hoe om te gaan met de groeiende assertiviteit van Peking. Duitsland concludeert dat het zich te veel op China heeft gericht de afgelopen jaren, en gaat juist de banden aanhalen met andere Aziatische landen – India, Japan in het bijzonder. Berlijn keert zich nadrukkelijk tegen China’s recht van de sterkste. Vandaar ook de tevredenheid in de Japanse krant.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Onder Merkel is de confrontatie met China vermeden
De afgelopen jaren ging het Duitsland ogenschijnlijk maar om één land: China. Bondskanselier Angela Merkel bezocht de volksrepubliek bijna elk jaar om er de banden aan te halen. Dat draaide vooral om geld: de ongekende groei van de Duitse export was grotendeels te danken aan de exploderende vraag uit China. Hoewel Merkel en haar secondanten volhielden dat het ze wel degelijk ging om het veranderen van China: ‘Wandel durch Handel’ – verandering door handel.
Zonder de confrontatie te zoeken over gevoelige kwesties als mensenrechten en democratisering, zou China vanzelf vrijer en democratischer worden. Dat gebeurde toch bij alle landen die een vrijemarkteconomie omarmen en zich openstellen voor de wereld?
Datzelfde principe – doe zaken, mijd de confrontatie – hanteerde de regering-Merkel de afgelopen vijftien jaar in haar omgang met Rusland. Duitsland nam bij elke crisis het liefst een middenpositie in, die erop neerkwam dat blijven praten het belangrijkste is. Waar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kiezen voor harde taal tegen het Kremlin – de enige taal die de Russische president Vladimir Poetin verstaat – achtte Merkel het verstandiger om Moskou niet de rug toe te keren. De Duitse term Putinversteher kent geen Engels equivalent.
Afhankelijk van de Russen
Merkels rechterhand Peter Altmaier benadrukte die positie nog in zijn HJ Schoo-lezing in 2018: landen die veel met elkaar handelen, voeren geen oorlog. Ongetwijfeld komt dat ook voort uit de conclusies die de Duitsers zelf hebben getrokken na de Tweede Wereldoorlog. Economische samenwerking in Europa, begonnen met de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, zou nieuw verwoestend wapengekletter voorkomen, in het bijzonder tussen de Duitsers en de Fransen.
Altmaier vond daarom de Amerikaanse kritiek op de Russisch-Duitse gaspijplijn Nord Stream 2 ook misplaatst. Die maakt volgens hem en zijn baas Merkel niet alleen Duitsland afhankelijk van Rusland, maar bindt Rusland ook aan Europa. Wederzijdse afhankelijkheid.
De enige taal die Poetin verstaat
Nederlanders verwijten zichzelf graag dat hier de dominee en koopman hand in hand gaan, maar in Duitsland is het niet anders. Het Duitse bedrijfsleven drong er bij Merkel sterk op aan om te kiezen voor goedkoop Russisch gas om concurrerend te blijven. Dat lukt immers niet met alle windmolens en zonnepanelen van Merkels Energiewende.
Meer over dit onderwerp: Als vergiftiging Navalny einde is voor Nord Stream 2, is Trump blij
Maar ook de Duitse Rusland-strategie begint te bewegen. Dat de Russische oppositiepoliticus Aleksej Navalny is vergiftigd, werd vastgesteld in een Berlijns ziekenhuis. En opeens overheerst in Duitsland de roep om harde taal tegen het Kremlin, dat betrokken zou zijn bij de liquidatiepoging. Merkel staat onder druk om Nord Stream 2 af te blazen en zo de Russen te straffen. Dat is de enige taal die Poetin verstaat, zegt bijvoorbeeld Norbert Röttgen, partijgenoot van Merkel en kanshebber om haar op te volgen.
Het is geen toeval dat het Duitse dogma van de dialoog langzaam wordt losgelaten nu domineesdochter Merkel haar afscheid heeft aangekondigd. Gedwongen door Russische en Chinese agressie, wordt Duitsland minder Noorwegen, en meer Groot-Brittannië.