De omsingeling van Raqqa door Amerikaanse militairen, Koerdische strijders en Syrische democratische strijders is afgerond, en ook in Irak is Islamitische Staat bijna vernietigd. Iraakse troepen en milities hebben bijna het hele oude centrum van Mosul ingenomen. Volgens de Iraakse premier bestaat het ‘kalifaat’ niet meer op Iraaks grondgebied.
De bevrijding van Raqqa zal niet zonder problemen verlopen. Het kan maanden duren voordat de stad geheel IS-vrij is. Dit betekent nog meer burgerslachtoffers. Raqqa wordt niet omsingeld door de sjiitische milities, de gewapende strijders die door de Iraanse staat worden bewapend en geleid. Dus is er een reële kans dat de IS-leden niet standrechtelijk zullen worden geëxecuteerd.
Doordat de troepen van Bashar Al-Assad niet bij de bevrijding van Raqqa zijn betrokken, zullen de krijgsgevangenen waarschijnlijk humaner worden behandeld. De troepen van Assad? Volgens generaal H.R. McMaster, de Nationale Veiligheidsadviseur van Amerika, bestaat 80 procent van Assads grondtroepen uit door Iran geleide milities. Deze troepen worden dus niet toegelaten in Raqqa. Dit is niet zonder consequenties voor de westerse landen.
Ook westerse jihadisten kunnen op humane behandeling rekenen
De jihadisten met een westerse nationaliteit die de bevrijding van Raqqa overleven, kunnen rekenen op een humanere behandeling dan wanneer ze door de sjiitische troepen van Iran worden ingerekend.
Wie de hel van Raqqa overleeft, komt nu in handen van Amerikanen. En dan? De Amerikaanse militaire inlichtingendienst en de CIA zullen de jihadisten verhoren. Hebben ze geen bewijsbare misdaden tegen Amerikaanse burgers gepleegd, dan heeft Amerika geen interesse meer in ze.
De IS-gevangenen worden eerst ergens in Raqqa opgesloten. Maar zij zullen de Amerikaanse militairen verzoeken om aan hun eigen (westerse) land te worden uitgeleverd. Volgens de internationale conventies moet Amerika dit verzoek bij de betrokken landen neerleggen. De vraag is heel simpel: wilt u uw killers terugnemen?
Over dit scenario is in Nederland niet nagedacht. Als de jihadisten naar Nederland worden teruggebracht, moeten ze worden vervolgd voor deelname aan een terroristische organisatie. De maximale gevangenisstraf is vijftien jaar. Dan zijn ze binnen twaalf jaar vrij. Ze zullen goed kunnen uitrusten en aansterken voor de volgende jihad. Dat is een onwenselijke uitkomst voor onze moraal en voor onze veiligheid.
We hebben hier niet met een gewone criminele organisatie te maken
De ‘strijders’, hun vrouwen en hun kinderen (uitgezonderd kleine kinderen) hebben steun gegeven aan een staat in wording die misdaden tegen de menselijkheid en ernstige oorlogsmisdaden heeft gepleegd in Irak en Syrië: uitroeiing van een deel van de Koerden (Yezidi’s), slavernij, massale verkrachting van vrouwen, executies van krijgsgevangenen, en massale executies van burgers. We hebben hier niet met een gewone criminele organisatie te maken.
Voor al deze misdrijven kunnen de Syriëgangers worden aangeklaagd. Maar er is wel overtuigend bewijsmateriaal nodig. Niet uitgesloten is dat de aanklachten kunnen worden bewezen na intensief verhoor van verdachten in Nederland en het gebruik van kroongetuigen en andere informatiebronnen.
Het is wel zeer de vraag hoeveel informatie van inlichtingendiensten mag worden vrijgegeven bij de berechting van de jihadisten. Ik ben bang dat er niet veel informatie kan worden vrijgegeven, omdat ook na de val van Raqqa de strijd tegen het islamitische terrorisme doorgaat. Velen kunnen ook overlopen naar Al-Qa’ida. Daarnaast bestaat IS ook nog in tal van andere gebieden. De inlichtingenmethodes en de informatiebronnen zullen daarom van belang blijven.
Een gezamenlijk Europees plan voor berechting
Eigenlijk moet het OM nu al een diepgaand onderzoek doen naar diverse scenario’s. Het eerste scenario betreft deelname aan een terroristische organisatie, het tweede behelst participatie in het plegen of beramen van oorlogsmisdaden. Daarom moeten naast de antiterreurrechercheurs ook de rechercheurs voor internationale misdrijven worden ingeschakeld. Daarnaast moet justitie snel contact zoeken met andere Europese landen om een gezamenlijk plan op te stellen voor de berechting van deze misdadigers, met als integraal onderdeel de uitwisseling van bewijsmateriaal en informatie.
Een deel van de jihadisten heeft ook nog een tweede nationaliteit. Die jihadisten kunnen door Nederland worden gedenaturaliseerd. Als dat gebeurt, kunnen ze vanuit Raqqa naar hun oorspronkelijke land van herkomst worden gevlogen: voornamelijk Marokko, Tunesië, Algerije, Egypte en Pakistan. Wie geen dubbele nationaliteit heeft, komt terecht in het vervolgingsproject.
Ik vraag me echt af of er over dit soort ingewikkelde vraagstukken voldoende is nagedacht.
Denaturaliseren en de rest vervolgen voor oorlogsmisdaden.