De Tweede Kamer moet niet optreden als een lammetje, maar als een leeuw, om met oud-Kamervoorzitter Anne Vondeling te spreken. De Kamer is de soevereine koning van het politieke dierenrijk. Helaas laat de schimmige formatie zien dat het trotse dier in zijn hemd staat. Dit is zorgwekkend, juist nu de burger snakt naar meer democratische zeggenschap.
Een half jaar geleden was al te zien hoe de partijen in de Tweede Kamer hun eigen belang plaatsten boven het belang van een sterke volksvertegenwoordiging. Door af te spreken dat afsplitsende Kamerleden voortaan geen fractie meer mogen vormen, dus ook minder spreektijd en geen ondersteuning meer krijgen, zorgden zij dat er in de toekomst tweederangs Kamerleden zullen ontstaan.
Rancune over de (volledig legale) ‘zetelroof’ van acht Kamerleden in de vorige kabinetsperiode woog voor de partijen blijkbaar zwaarder dan de slagkracht van de Tweede Kamer als controleur van de macht. In mijn recente boek Zetelroof leg ik uit hoe ernstig de maatregelen, die de Tweede Kamer in een achternamiddag heeft genomen, ingrijpen in ons staatsrecht.
Vrije kwesties: de slavendrijver die zijn slaven een uurtje vrij geeft
De macht van de partijen bleek afgelopen jaren al uit de ijzersterke fractiediscipline. De Tweede Kamerleden stemden in 99,999% van de gevallen mee met hun fractie. Eigen standpunten zijn zeldzaam. Het vrije, individuele mandaat van het Kamerlid mag in de Grondwet (art. 67, lid 3) zijn verankerd, in de praktijk is het een fictie.
Hoe pervers dit systeem is, tonen de ‘vrije kwesties’. Dit zijn onderwerpen waarop Kamerleden van hun partij naar eigen geweten ‘mogen’ stemmen. Het betreft uitsluitend morele kwesties, zoals euthanasie en orgaandonatie. Grote politieke vraagstukken – miljardentransities naar Griekenland, bezuinigingen op defensie – vallen hier niet onder.
Partijen gedragen zich als slavendrijvers die zich laten voorstaan op hun vrijzinnigheid, omdat ze hun slaven eens per jaar een uurtje vrij geven – uiteraard alleen op voorwaarde dat daarna de ketenen weer aangelegd worden.
Tweede Kamer buitenspel bij politieke en maatschappelijke akkoorden
Een ander signaal dat de leeuw er slecht aan toe is, is het grote respect van de Tweede Kamer voor akkoorden. Allereerst zijn er de ‘maatschappelijke akkoorden’, zoals die tussen werkgeversorganisaties en vakbonden, of tussen milieuorganisaties en grote bedrijven (Energieakkoord).
De Tweede Kamer zet zich hierbij bewust buitenspel, onder het mom van ‘als alle stakeholders het eens zijn, zijn wij tevreden’. Nog ongeacht de vraag of alle belanghebbenden daadwerkelijk aan tafel hebben gezeten, plaatst zij hiermee grote vraagstukken buiten het democratische debat. Zie hierover het gesprek dat ik recent voerde met Syp Wynia voor Café Weltschmerz.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ook plaatst de Tweede Kamer zich buitenspel bij politieke akkoorden tussen partijen, met het regeerakkoord als belangrijkste voorbeeld. Zolang de formatie loopt zijn Kamerdebatten louter voor de bühne, er wordt niets wezenlijks beslist. En als de formatie is afgerond, zijn de Kamerleden van de coalitiepartijen, middels fractiediscipline, gehouden te stemmen volgens het regeerakkoord. De oppositie praat vier jaar lang tegen een muur.
Minderheidskabinet kan debat terugbrengen naar Tweede Kamer
Het is daarom helemaal niet ongunstig als er geen meerderheidscoalitie komt. Een minderheidskabinet, zo betoogde ook de Raad voor het openbaar bestuur vorig jaar, dwingt tot het zoeken van meerderheden op thema’s. Dit brengt het politieke debat terug naar waar het hoort: in de Tweede Kamer.
Zo voelt de kiezer zich daadwerkelijk vertegenwoordigd – en krijgt de Nederlandse leeuw weer een deftig pakje aan.