Misbruik asielrecht niet als verkapte vorm van emigratie

15 mei 2017Leestijd: 3 minuten
Foto: EPA

Het asielrecht is een gevoelig thema. Wie zich ermee bemoeit, zal voor van alles en nog wat worden uitgemaakt: harteloos, inhumaan, naïef, en in het ergste geval voor nazi. Humaniteit is geen exclusief recht van links, want humaniteit is ook rechtse mensen niet vreemd, schrijft Afshin Ellian.

Daarnaast wordt in het debat over asielzaken geregeld het lot van Joden en anderen in de Tweede Wereldoorlog in herinnering geroepen. Laat ik er niet omheen draaien: zodra een serieuze discussie ontstaat over het immigratievraagstuk inclusief asielzaken, belanden we snel op de slagvelden van de Tweede Wereldoorlog.

Er is behoefte aan een rationeel debat over de reikwijdte van het asielrecht. Binnen de internationale betrekkingen bestonden ooit, in het kader van humanitaire vraagstukken, twee belangrijke categorieën: de oorlogsvluchtelingen of -ontheemden en de politieke vluchtelingen.

Omringende landen als veilige havens

Voor oorlogsvluchtelingen gold het principe van een veilige haven totdat de oorlog was geëindigd. De omringende landen van het oorlogsgebied werden in de regel als veilige havens beschouwd. Dit beginsel zou in principe ook een ontmoedigende werking hebben op de buurlanden om zich niet te bemoeien met interne conflicten van andere landen. Anders zouden ze tijdelijk onderdak (veilige haven) moeten bieden aan miljoenen oorlogsvluchtelingen.

Een tragisch voorbeeld is Turkije. In een overwinningsroes tijdens de islamitische opstanden in de Arabische wereld begon de Turkse regering onder leiding van Recep Tayyip Erdogan zich te bemoeien met het conflict in Syrië. Erdogan eiste het vertrek van de president van zijn buurland. En daarna begon hij de gewapende groepen in Syrië te steunen.

Door dit gewapende conflict sloegen miljoenen Syriërs op de vlucht. Een groot deel zocht zijn toevlucht tot Turkije. Erdogan bleek helemaal niet in staat om de president van zijn buurland af te zetten. Bovendien kon hij de instroom van de Syrische oorlogsvluchtelingen niet aan. Het werd nog dramatischer toen het Syrische conflict ook nog in de steden van Turkije werd uitgevochten: zie de dodelijke terreuraanslagen in Turkije.

Maar Erdogan wist helaas precies wat hij deed

Was Erdogan onnadenkend, onzorgvuldig, roekeloos of onoplettend? Helaas wist hij precies wat hij deed. Over de oorlogsvluchtelingen dacht hij: Europa betaalt mee aan de opvang van deze Syriërs, en Europa zal een deel daarvan legaal dan wel illegaal opnemen. Anderen zouden opdraaien voor het Turkse avontuur.

Hebben Erdogan en zijn regering Europa en de wereld misleid? Naar mijn mening niet Erdogan handelde volgens de bestaande juridische en politieke traditie. Deze traditie inzake oorlogsvluchtelingen wordt al decennialang gerespecteerd. Zodra een oorlogsvluchteling Europa bereikt, zal hij hetzij als politiek vluchteling, hetzij op grond van humanitaire redenen recht op verblijf verwerven.

De regering Erdogan moest alleen tegen de grensbewakers zeggen: de grenzen zijn en zullen voorlopig openblijven. Ook dit was nooit een gevoelig punt voor andere landen, totdat miljoenen immigranten naar Europa wilden komen. Erdogan handelde conform een ongeschreven regel van internationale betrekkingen die in de afgelopen decennia tot stand zijn gekomen.

Europa als hoeder van de gehele mensheid

Volgens de ongeschreven traditie werpen de Europese rechtsordes zich op als hoeder van de mensheid, die de totale verantwoordelijkheid wil nemen voor alle ellendige toestanden in de wereld. Daardoor hebben Saoedi-Arabië, China, Rusland, Iran, Qatar, Columbia, Chili, Brazilië, India enzovoort geen last van Syrische oorlogsontheemden of andere oorlogsontheemden.

Erdogan handelde volgens de geldende interpretatie van het vluchtelingenrecht. Daarbij wordt asielrecht ingezet voor reguliere emigratie en verhuizing van mensen. Wel mogen we het Erdogan kwalijk nemen dat hij aan de totstandkoming van deze humanitaire ramp bijdroeg om uiteindelijk het regime van zijn buurland omver te werpen.

Wanneer de omringende landen de schade van hun eigen bemoeienis in een burgeroorlog niet hoeven te incasseren, kan dat tot inhumane en gevaarlijke situaties leiden. Zo kunnen nog meer burgeroorlogen en conflicten ontstaan. Het streven naar humaniteit eindigt hier ongewild in inhumaniteit.

Het is in de eerste plaats de plicht van de omringende landen om oorlogsontheemden op te vangen. Het is ook de plicht van de internationale gemeenschap om het lijden en de miserabele toestand in de vluchtelingenkampen te verlichten door financiële en materiële hulp. Maar het gebruik van asielrecht als verkapte vorm van emigratie voor oorlogsontheemden is een politieke fout met desastreuze gevolgen.

Het is niet inhumaan om te bepleiten dat oorlogsontheemden in hun eigen regio worden opgevangen.