Wanneer journalisten veranderen in propagandisten en collaborateurs

Pseudo-journalisten die tijdens de Koude Oorlog collaboreerden met communistische regimes werden door onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten in de gaten gehouden. Daar mogen we met terugwerkende kracht heel blij mee zijn, schrijft Roelof Bouwman.

‘Met zijn hoge, gewelfde voorhoofd, dikgerande uilenbril en geciseleerde taal, leek Joop Wolff het prototype van een intellectueel in de politiek, maar als hem naar zijn academische titels werd gevraagd, schaterde hij het uit: “Ik heb mulo!”’

Zo begon Gijs Schreuders in 2007 zijn ‘in memoriam’ voor de op bijna tachtigjarige leeftijd overleden Joop Wolff. Schreuders, inmiddels zelf ook overleden, wist over wie hij sprak. Samen met Wolff behoorde hij jarenlang tot de topfiguren in de Communistische Partij van Nederland (CPN), de oudste voorloper van GroenLinks.

Wolff was minstens zo belangrijk voor de CPN

Hoewel bij het grote publiek niet zo bekend als bijvoorbeeld Marcus Bakker, was Wolff voor de CPN minstens zo belangrijk. Al in 1947, amper twintig jaar oud, werd hij lid van het landelijk partijbestuur; in 1953 stootte hij door tot het dagelijks bestuur. Ook was Wolff voorzitter van de communistische jongerenorganisatie ANJV en van 1967 tot 1982 – met een korte onderbreking in 1977 – lid van de Tweede Kamer voor de CPN.

Interessanter en minstens zo significant waren zijn activiteiten in het buitenland. Schreuders besteedde er in zijn ‘in memoriam’ terecht veel aandacht aan.

Zo vertrok Wolff in 1950 op een geheime missie van twee jaar naar Peking. Daar, in maoïstisch China, fungeerde hij onder de schuilnaam Jacob Goldstein als contactpersoon tussen de CPN-leiding en de Indonesische communistische partij PKI.

Over zijn precieze activiteiten in Peking is Wolff altijd heel zwijgzaam geweest. Nog in 1991 reageerde hij in een interview uiterst gepikeerd op vragen over zijn Chinese jaren. ‘Als u me dat tevoren had voorgelegd, had ik gezegd: meneer, blijft u maar thuis. Ik stel voor dat u dit niet in het interview opneemt.’

Actiegroep Stop de neutronenbom was een mantelorganisatie

Vanaf 1977 werd Wolff – in de woorden van Schreuders – de ‘strategische meesterhand’ van de succesvolle actiegroep Stop de neutronenbom, in werkelijkheid een communistische mantelorganisatie. Wolff, zo schreef Beatrice de Graaf in haar dissertatie Over de muur. De DDR, de Nederlandse kerken en de vredesbeweging (2004), trad in het communistische Oostblok op als ‘tussenpersoon voor de materiële en financiële transacties’. De actiegroep Stop de neutronenbom ontving namelijk in het geniep grote sommen geld en andere hulp uit onder meer de Sovjet-Unie en de DDR.

Minstens zo pikant: volgens de in 2004 en 2012 verschenen memoires van Frits Hoekstra, voormalig functionaris van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), speelde Wolff vermoedelijk een cruciale rol bij het aftreden van CDA-minister van Defensie Roelof Kruisinga. Die liet in 1978 – tot ieders verrassing – weten gewetensbezwaren te hebben tegen de mogelijke toevoeging van de neutronenbom aan het wapenarsenaal van de NAVO.