Zorgeloze jaren zijn voorbij, turbulent tijdperk begint nu echt

Lange tijd hebben Nederlanders zich kunnen wentelen in routineuze zorgeloosheid. Niet te veel uren werken, koopkracht redelijk stabiel, betaalbare energie en oorlogen ver weg. Maar in 2020 was de zorgeloosheid in één klap voorbij. Bedreigd door een onheilspellend virus kwam het normale leven tot stilstand. Voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog kwam er een avondklok.

Tienduizenden families kregen tijdens de pandemie de vroegtijdige dood van een naaste te verwerken. Maar als neveneffect bracht de pandemie ook onverwachte lichtpuntjes: mensen leerden digitaal contact te houden met collega’s en familie, velen konden zelf hun dagritme bepalen, en koppels hadden meer tijd voor elkaar. Bovendien nam de luchtvervuiling af.

De mondiale bevolkings­explosie is nog lang niet voorbij

Maar het coronadrama was nog niet voorbij of een oorlog in Europa toonde dat grenzen er nog steeds toe doen. Op de VN-klimaatconferentie in Egypte bleek dat de wereld niet zo maar meegaat in een gedroomde fossielvrije toekomst. En nee: de mondiale bevolkings­explosie is nog lang niet voorbij. De strijd om de ruimte in Nederland zal daardoor worden aangewakkerd. En ja: Nederlanders worden armer en moeten de handjes misschien meer laten wapperen. In 2023 zal definitief doordringen dat er een decennium van onzekerheid en verandering is aangebroken.

In dit licht is het niet vreemd dat onder de bevolking in veel westerse landen, waaronder Nederland, het algemene gevoel groeit ‘dat we met het land op een verkeerde weg zitten’. Begin 2022 had 55 procent van de Nederlanders dat gevoel. Op de drempel van 2023 is dat percentage opgelopen tot ruim 80 procent.

Mensen verlangen naar antwoorden op de waaier aan onzekerheden, waaronder aanhoudend koopkrachtverlies, gerommel met pensioenen, groeiende woningtekorten, onbeheersbare immigratie en gebrek aan toekomstperspectief. De roep om een politieke koerswijziging en heldere standpuntbepaling door politici zal daardoor sterker worden. Zolang gevestigde partijen om oplossingen heen blijven draaien, zullen kiesgerechtigden de regerende partijen steeds meer de rug toekeren.

Bij de Provinciale Statenverkiezingen 2023 kan daardoor verdere polarisatie zichtbaar worden. Lokale politieke partijen en partijen expliciet links en rechts van het midden met minder vage standpunten, trekken al langer meer kiezers. De kans is groot dat de politieke kloof in 2023 dieper wordt.