Belazerde opvang van ‘Indië-gasten’ veeleer uitzondering

Het Nederlandse asiel- en vluchtelingenbeleid wordt nogal eens ‘hardvochtig’ genoemd. Nu hoeft Nederland echt niet de Nobelprijs te ontvangen, maar zelfkastijding is weer het andere uiterste, schrijft Philip van Tijn. 

Zelfs onze woordkunstige historicus Mark Rutte is in een speech van acht minuten niet in staat om álle aspecten de revue te laten passeren die verbonden zijn aan 15 augustus 1945. Deze datum markeert het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het markeert ook het begin van een rampzalige strijd tussen het Nederlandse gezag en de Indonesische vrijheidsstrijders, de tienduizenden doden die vielen in Japanse concentratie- en dwangarbeiderskampen, kolonisatie en dekolonisatie en de (re)migratie naar het moederland. Ik beperk me tot het laatste.

Tussen 1946 en 1962 vertrokken 400.000 mensen uit Nederlands-Indië (na 1947: Indonesië) naar Nederland: Nederlandse bestuursambtenaren, leraren, planters, verpleegkundigen en andere beroepsgroepen, ooit naar Indië vertrokken om daar te werken, een leven op te bouwen. Daarnaast heel veel Indische Nederlanders, ofwel indo’s, mensen met een gemengde afkomst, Indische Chinezen, Molukkers – aan wie een eigen staat was beloofd – en nog tal van andere etnische groepen.

Voor een deel van hen gold dat het remigratie was, terugkeer immers naar het land waar zij vandaan waren gekomen, voor de overigen was het migratie, maar dan wel naar het land waarvan zij als inwoners van een kolonie deel uitmaakten.

In alle gevallen was hun opvang belazerd. Er was geen huisvesting, er waren huurkazernes en barakken. Er was geen interesse in wat ze doorleefd hadden. Bij de golf van na 1946 niet, die de kampen had overleefd, omdat de overlevende bevolking van Nederland zelf mishandeld was met tulpenbollen. En bij de golven in de jaren vijftig ook niet, omdat men hier vond dat het gezeur nu eindelijk eens moest ophouden. Er was, samengevat: geen begrip (later ‘empathie’ geheten), geen huisvesting, geen werk.

Ook teruggekeerde Joden kregen geen warm onthaal

Dit lijkt koren op de molen van diegenen die zeggen dat ‘we’ altijd onze (im)migranten schandelijk behandelen. Maar het interessante is juist dat de ‘ontvangst’ van de mensen uit Indië bijna een uitzondering was. Ik beperk me tot de afgelopen eeuw.

In 1914 stroomde één miljoen Belgen naar het neutrale Nederland. Die werden liefderijk opgevangen en de meesten keerden na het einde van de oorlog in 1918 weer terug. Eind jaren dertig probeerden Joden uit Duitsland naar Nederland te komen; ze werden bijna zonder uitzondering teruggestuurd, uiteindelijk naar de vernietigingskampen.

Wie erdoorheen wist te komen, werd geïnterneerd in kamp Westerbork, voor dat doel speciaal gesticht en dus niet door de nazi’s, zoals meestal gedacht wordt.

Na 1945