De feiten: Frankrijk en de EU bieden Amerikanen ‘wetenschappelijk asiel’
Bron: Le Monde, EuronewsDe Franse president Emmanuel Macron en de Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen troffen elkaar maandag 5 mei in Parijs op een internationaal congres over wetenschap, getiteld Choose Europe for Science.
Macron bekritiseerde Trump, die onlangs bezuinigingen aankondigde op universiteiten die zich bezighouden met onderwerpen als diversiteitsbeleid, genderstudies en klimaatverandering.
Onderzoekers die daardoor hun baan kwijtraken, kunnen nu aankloppen bij de Franse regering, die daarvoor 100 miljoen uittrekt. Macron: ‘Europa moet een toevluchtsoord zijn voor wetenschappers die worden bedreigd.’
Von der Leyen kondigde aan de komende twee jaar 500 miljoen euro te reserveren voor dit doel. Zo moeten de toelatingsprocedures voor niet-EU-academici simpeler worden, moeten universiteiten meer talent aantrekken van buiten de EU en moet de academische vrijheid wettelijk worden vastgelegd.
EW’s visie: Haal niet zomaar alle Amerikaanse kennisvluchtelingen binnen, wees kritisch
Door: Geerten Waling, redacteur Academische vrijheidHet is echt overdreven te spreken, zoals Macron en Von der Leyen doen, van ‘bedreigde’ wetenschappers, die ‘asiel’ zouden moeten krijgen. De Verenigde Staten zijn nog altijd een rechtsstaat waar grondrechten, zeker die van staatsburgers, rechterlijke bescherming genieten. Een academische werkplek of een onderzoekssubsidie valt niet onder die grondrechten.
De reactie van de twee wereldleiders is behoorlijk potsierlijk, met het oog op de vele landen in de wereld waar het veel slechter is gesteld met de academische vrijheid en waar wetenschappers daadwerkelijk worden bedreigd, vervolgd en vermoord vanwege hun werk.
Daarnaast zou het uitermate onverstandig zijn om kritiekloos alle ontslagen Amerikanen ‘over te nemen’ en een werkplek te geven aan een Europese universiteit. Zeker op het gebied van genderstudies en klimaatwetenschappen is er al een wildgroei binnen onze eigen instituties, waarbij het verschil tussen een Europese en Amerikaanse aanpak nauwelijks valt te onderscheiden.
Van een toegevoegde waarde is dan geen sprake. Wel zijn deze vakgebieden – zeker als het gaat om gender en diversiteit – gevoelig voor politieke ideologie en voor intellectuele eenzijdigheid. Ze zijn bovendien niet bepaald de grootste leveranciers van cruciale kennis en menskracht die de samenleving nodig heeft voor innovatie op het gebied van welzijn, welvaart en veiligheid.
Tot slot is het openzetten van de deur voor Amerikaanse kennisvluchtelingen nogal onrechtvaardig jegens de vele capabele Europeanen die nu al in de rij staan om een van de schaarse beurzen of functies in de wetenschap te bemachtigen.
In plaats van te wuiven met honderden miljoenen euro’s naar academici aan de overzijde van de oceaan, zouden Macron en Von der Leyen beter een scherpe visie kunnen ontwikkelen op wat de EU en haar inwoners in deze tijd het hardste nodig hebben. En al het toptalent dat nodig is om die visie te verwezenlijken, is vervolgens uiteraard van harte welkom.
Reageren? Praat mee op XVerdere verdieping: Trump zaait angst onder academici
Intussen is het zeker zorgwekkend dat de Amerikaanse regering wetenschappelijke subsidies op politieke gronden afknijpt. Zoals het ook zorgwekkend is dat veel van die subsidies aanvankelijk ook op politieke gronden zijn verschaft. Politiek en wetenschap verhouden zich moeizaam tot elkaar – links én rechts.
Gelukkig zijn Amerikaanse universiteiten financieel relatief onafhankelijk van overheidsgeld, zeker vergeleken bij Nederland. Toch heeft de bezuinigingswoede van president Trump grote gevolgen, zeker voor onderzoeksteams die worden geschrapt en individuele onderzoekers die worden ontslagen.
Ook Europese onderzoekers merken de gevolgen. Een enkele wetenschapper is op basis van zijn of haar onderzoek of uitspraken aan de Amerikaanse grens geweigerd en teruggestuurd. De angst daarvoor is groot onder duizenden Europese wetenschappers die voor hun onderzoek, een conferentie of om privéredenen dit jaar naar de Verenigde Staten zouden reizen.