Minister Jet Bussemaker (Onderwijs) zegt terecht dat ze zich wil concentreren op de kwaliteit van het hoger onderwijs. De maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen, zijn echter niet altijd verenigbaar met dit streven.
Het academische jaar is begonnen. Alle universiteiten, hogescholen en ook de meeste scholen in Nederland zetten vanaf maandag hun deuren wijd open voor studenten en leerlingen.
Het feest van onderwijs kan weer beginnen. Amsterdam, Leiden, Utrecht, Tilburg en andere steden waar universiteiten zijn gevestigd, zullen worden gedomineerd door vrolijke studenten.
Zij geven energie aan onze steden. Honderden ambtenaren, docenten en professoren hebben de afgelopen weken keihard gewerkt om voor studenten alles in gereedheid te brengen. Onderwijs is immers bepalend voor onze toekomst.
Geld
Oude industrieën maken plaats voor nieuwe technologieën. Er ontstaan nieuwe vormen van bedrijvigheid. Via internet en andere vormen van moderne technologie wordt flink geld verdiend. Maar om mee te kunnen blijven doen met deze mondiale ontwikkelingen is de kwaliteit van onderwijs van essentieel belang.
In deze wereld moet men meer kunnen en kennen dan alleen maar exacte wetenschappen: studenten moeten in hun denken worden voorbereid op maatschappelijke interacties die tot bepaalde ontwikkelingen kunnen leiden.
Het lijdt geen twijfel dat de Nederlandse overheid de technische studies moet gaan stimuleren. De politiek moet echter andere studies niet uit het oog verliezen.
Aanvulling
Toch moeten wellicht sommige populaire studies enigszins worden beperkt. Omdat te veel mensen op een bepaald gebied worden opgeleid. Daarentegen moeten sommige minder populaire studies zoals filosofie, filosofie van ethiek, wetenschapsfilosofie en taalfilosofie worden aangemoedigd.
Omdat deze studies juist een mooie aanvulling zijn bij de technische studies en daarnaast voldoen ze aan een maatschappelijke behoefte. Denk daarbij aan ethische vraagstukken rond de gezondheidszorg of de inzet van hypermoderne technologieën.
Selecteren
De minister van onderwijs Jet Bussemaker (PvdA) heeft aangekondigd dat vanaf 2015 loting voor de populaire studies zal worden afgeschaft. In plaats daarvan mogen de rechtenfaculteiten en medische faculteiten zelf gaan selecteren aan de hand van twee criteria: cijfers en motivatie.
Een eenzijdige nadruk op de middelbare school-cijfers lijkt mij onverstandig. Daarom is het van belang meer factoren te betrekken bij de selectie van nieuwe studenten. Naast de motivatie kan worden gedacht aan een aantal bijzondere toetsingen om te zien of iemand over voldoend talent beschikt voor een bepaalde studie.
We moeten wel uitkijken dat we niet per ongeluk een deel van de samenleving gaan uitsluiten van een universitaire studie. Dat kan immers vergaande gevolgen hebben voor iemands leven.
Regelgeving
In de afgelopen jaren werd de academische wereld gebombardeerd met bureaucratische regels. Toen ik in de jaren negentig studeerde, had de student respect voor de kennis en het oordeel van docenten. De examencommissie had weinig te doen. Ze waren voornamelijk bezig met het beoordelen van verzoeken tot vrijstelling.
Maar nu is het anders. Door toename van regelgeving is de examencommissie een fenomeen aan het worden. De leden van de examencommissie hebben het druk met allerlei type verzoeken die ze moeten behandelen. Daarnaast hebben we te kampen met het georganiseerde wantrouwen.
Tijd
Vanwege een aantal incidenten bij hogescholen rond de kwaliteit van toetsing en fraudezaken worden nog meer regels geproduceerd voor alles wat met examens heeft te maken. Nogmaals was het in mijn tijd, wat niet lang geleden is, heel anders. Bij zowel de bachelor- als bij de masterscriptie moeten de beoordelaars, minstens 2 docenten, formulieren invullen over hun beoordeling.
Het hele proces is gedetailleerd vastgesteld. Dat kost veel tijd. De tijd die we nodig hebben om weleens met studenten buiten collegetijden te gaan praten, of de tijd die we nodig hebben voor onderzoek. Veel academische vinden dit fout.
Schools
Academici hebben geen problemen met controle, maar waar ze mee worstelen is de toename van bureaucratie ook op alle andere gebieden zoals visitaties et cetera. Dit alles gaat gepaard met de eis van de Tweede Kamer om het onderwijs te intensiveren.
Daarvoor zijn de klassieke contacturen zoals hoor- en werkcolleges toegenomen. Door al deze maatregelen wordt de universiteit erg schools. Ook de studenten ondervinden problemen met de schoolse cultuur die we nu aan het opbouwen zijn. Want ze worden ook nog getroffen door andere maatregelen aangaande studieduur, studiebeurs en collegegeld.
Kwaliteit
Eigenlijk schrijf ik zelden over onderwijs, maar nu maak ik een uitzondering in de hoop dat politici anders naar het onderwijs gaan kijken. Minister Bussemaker wijst er terecht op dat we onze aandacht vooral naar de kwaliteit van onderwijs moeten richten.
Dan zijn de maatregelen van afgelopen jaren soms niet verenigbaar met het verhogen en verbeteren van onderwijskwaliteit. Intelligente studenten worden door de overheidsmaatregelen niet aangemoedigd om meer en intensiever te gaan studeren.
De maatregelen beperken talentvolle studenten om meer studies tegelijk te gaan doen. In ieder geval worden de universiteiten daarvoor niet vergoed. En dat is weer demotiverend voor de universiteiten om jonge talenten tot verdere verbreding van academische studie uit te nodigen.
De politiek moet de kwaliteit van het onderwijs vooropstellen en de intelligente studenten juist gaan belonen.
We mogen ons prijzen met onze universiteiten.