De Amsterdamse politiek is een slagveld

18 augustus 2015Leestijd: 4 minuten
'Sake Rijpkema/HH'

Grootste partij D66 neemt wraak op tot voor kort oppermachtige PvdA. De verhouding met burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA) is stroef.

De Amsterdamse PvdA-leider en wethouder Lodewijk Asscher werd drie jaar geleden door Diederik Samsom naar Den Haag gehaald om vicepremier te worden.

Asscher parachuteerde Volkskrant-columnist Pieter Hilhorst daarop als zijn opvolger. Of het alleen aan Hilhorst lag, valt te bezien, maar feit is dat de PvdA in Amsterdam bij de ­gemeenteraadsverkiezingen van 18 maart 2014 een nog groter verlies leed dan elders in het land.

D66 werd in Amsterdam de grootste. Dat was een grote overwinning voor de jonge Amsterdamse D66-leider Jan Paternotte (31) en ook voor landelijk D66-­leider Alexander Pechtold. Die had het verdrijven van de PvdA uit de als vanzelfsprekend ervaren machtsbasis in Amsterdam tot speerpunt van zijn campagne gemaakt.

Tijdens de formatie van het nieuwe college van Burgemeester en Wethouders deed Lodewijk Asscher met een persoonlijke interventie nog een ultieme poging de grote verkiezingswinnaar D66 uit het college te houden en de PvdA ondanks het verlies als leidende partij te laten terugkeren in het stadsbestuur. Ook dat mislukte.

In plaats daarvan kwam er een college van D66, VVD en SP – een combinatie waaraan de Haagse politiek leiders Pechtold en Emile Roemer (SP) op afstand meewerkten. Pechtold vindt dat die samenwerking naar meer smaakt. ‘Het gaat hartstikke goed.’

Boycot

De SP moest in Amsterdam wel een enkele socialistische veer laten (op aandrang van D66 en VVD wordt het rigide, door de PvdA ­gekoesterde erfpachtbeleid versoepeld), maar kreeg in ruil extra geld voor armoedebeleid.

Wel verloor de SP na enkele maanden een vooraanstaand fractielid, Maureen van der Pligt, dat van mening is dat de SP regerenderwijs een ‘PvdA-light’ dreigt te worden.

Wat D66 en SP gemeen hebben, is dat ze nog wel een appeltje te schillen hebben met de PvdA. De SP is door de PvdA lange tijd, zowel in de Tweede Kamer als bij mediaoptredens, openlijk geboycot.

D66 was, vooral onder boegbeeld Hans van Mierlo, vaak een bijwagen van de PvdA, die van zijn kant D66 vaak liefdeloos bejegende. Pechtold heeft aan die bijwagenrol een broertje dood. Zijn D66 werd in Leiden door de PvdA net zo neerbuigend behandeld als D66 door de PvdA in Amsterdam.

De wraak voor D66 was dan ook zoet, na de verkiezingsoverwinning in Amsterdam van vorig jaar. En al helemaal nadat de tersluikse poging van Lodewijk Asscher om D66 buiten te sluiten ook nog eens mislukte. Eberhard van der Laan is als burgemeester nog de enige PvdA’er in het college van B en W. De verhouding tussen de burgemeester en D66-fractievoorzitter Paternotte is uitgesproken stroef.

Paternotte had al beloofd dat als zijn D66 in Amsterdam aan de macht zou komen het volgens hem paternalistische, door Asscher ingezette basisonderwijs­beleid zou worden aangepakt. En dat de bezem moest door het financiële beleid.

Chaos

Nu waren de PvdA’ers Asscher en Hilhorst de vorige wethouders van Financiën in Amsterdam. En een van de redenen waarom Hilhorst als lijsttrekker onderuitging, was dat er onder zijn verantwoordelijkheid aan tienduizend arme Amsterdammers niet 1,8 miljoen, maar 188 miljoen euro was uitgekeerd. Asscher ontkende eerder al niet dat hem daarvoor meer blaam treft dan Hilhorst.

De nieuwe D66-wethouder van Financiën, Udo Kock, laat sinds zijn aantreden geen gelegenheid onbenut om te klagen over de financiële augiasstal die hij aantrof. Niet alleen zijn het beheer en de boekhouding een chaos, maar ook heeft Amsterdam veel te veel schuld. Deze zomer lekte uit dat die schuld –  zo’n 5 miljard euro – ertoe kan leiden dat de hoofdstad financieel onder curatele komt te staan van het Rijk.

Eind vorig jaar was de finan­ciële puinhoop voor de kleine oppositiepartijen CDA en Partij voor de Dieren reden om een raads­enquête over het financiële beleid over de voorgaande twaalf jaar voor te stellen. De coalitiepartijen D66, VVD en SP lieten die kans niet voorbijgaan, de oppositionele PvdA-fractie kon moeilijk anders dan instemmen.

Volgens plan beginnen dit najaar de openbare verhoren voor die raadsenquête. Vooral van de publieke verhoren van voormalig PvdA-wethouder van Financiën Asscher, vicepremier in het kabinet-Rutte, wordt veel verwacht. Hij gold, in elk geval tot voor kort, als de aangewezen man om de door verkiezingsnederlagen geplaagde PvdA-leider Diederik Samsom op te volgen.

Voor de PvdA in het algemeen, en voor ­Asscher in het bijzonder, staat er wederom veel op het spel in Amsterdam.

Elsevier nummer 34, 22 augustus 2015