Het kabinet wacht een spannende dag: dinsdag kiezen de Provinciale Statenleden de Eerste Kamer. En dat kan grote gevolgen hebben voor het kabinet.
Elsevier.nl zet vier vragen en antwoorden over de verkiezingen op een rij.
1. Wat gaat er vandaag gebeuren?
De 570 Statenleden die Nederland op 18 maart heeft gekozen, stemmen vandaag op hun beurt voor de Eerste Kamer. In elke provincie begint dinsdagmiddag om 15.00 uur een vergadering waar de Statenleden hun stem uitbrengen.
Direct na het stemmen leest de commissaris van de Koning alle namen voor van de kandidaten op wie is gestemd. Rond 16.00 uur is bekend hoe de zetels in de senaat verdeeld gaan worden.
Niet elke stem telt overigens even zwaar. De waarde hangt af van het inwoneraantal van de provincie. De Kiesraad maakt donderdagmiddag de officiële uitslag bekend.
2. Hoe gaat de uitslag eruitzien?
De VVD en de PvdA hadden al geen meerderheid in de Eerste Kamer, maar naar verwachting halen ze die straks ook niet meer met de drie ‘constructieve oppositiepartijen’. Het kabinet en de ‘C3’ komen volgens de prognose samen uit op 36 zetels, 2 te weinig voor een meerderheid.
De VVD moet naar verwachting drie zetels inleveren en komt uit op dertien. Als de voorspelling klopt, wordt de PvdA de zesde partij in de senaat, met acht zetels. Het CDA is met twaalf leden de grootste partij na de VVD.
Daarna volgen D66 (tien zetels, nu vijf), de PVV (negen zetels, nu tien) en de SP (negen zetels, nu acht). ChristenUnie en SGP, die zich tot nu toe ook constructief opstelden, zouden samen vijf zetels halen. Zij hebben er nu drie.
3. Kunnen we nog verrassingen verwachten?
Jazeker. Doorgaans stemmen de Statenleden op hun eigen partij, maar zij zijn dit niet verplicht. Voor deze verkiezingen voeren partijen geen campagne, maar onderhandelen ze achter de schermen, vooral met provinciale partijen. Zo haalde premier Mark Rutte (VVD) Statenlid Johan Robesin van de Partij voor Zeeland in 2011 over om op de coalitie te stemmen.
Sommige Statenleden stemmen ook op een andere partij omdat een stem op hun eigen partij waarschijnlijk geen extra zetel oplevert. Op deze manier proberen ze een ‘bevriende’ partij een restzetel te bezorgen. SGP’er Servaas Stoop stemde bij de vorige verkiezingen bijvoorbeeld op het CDA, omdat zijn eigen partij anders haar strategische positie zou verliezen.
Daarnaast kunnen er ook dingen misgaan. Vier jaar geleden vulde D66-Statenlid Wim Cool het stembiljet in met zijn pen in plaats van met het rode potlood, waardoor zijn stem ongeldig was. D66 liep toen een senaatszetel mis.
4. En wat als het kabinet ook met de vertrouwde onderhandelingspartners geen meerderheid meer heeft?
VVD en PvdA hopen ondanks de voor hen sombere voorspellingen samen met D66, ChristenUnie en SGP een meerderheid te houden. Halen ze die niet, dan wil de coalitie toch doorgaan met regeren.
Het is maar de vraag of de oppositie dat ook ziet zitten. De drie ‘constructieve’ partijen zijn in elk geval niet van plan om dan nog te onderhandelen met het kabinet. Dat heeft geen zin, zeggen zij, zonder meerderheid in de senaat.
Vorige week zegden D66, ChristenUnie en SGP een afspraak met minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën (PvdA) af.
Dijsselbloem wilde met de C3 praten over de begroting voor 2016. De uitslag van vandaag kan dus grote gevolgen hebben voor de plannen die de coalitie nog wil uitvoeren, maar ook voor de positie van het kabinet.