Moslim-begraafplaats belooft eeuwige grafrust, maar kan dat wel?

Een nieuwe moslim-begraafplaats belooft ‘oneindige grafrust’, hoewel het eeuwig grafrecht in Nederland niet bestaat.

Aan de rand van Arnhem ligt sinds januari de grootste islamitische begraafplaats van Nederland: Maqbara Rawdah Al Moslimin. Een oude maïsakker aan de Veluwezoom, tot voor kort eigendom van de familie Van der Valk, biedt plek aan ruim 16.000 graven – exclusief voor moslims.

Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.

Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier

Lyrische berichten in de media, van de Volkskrant tot het Jeugdjournaal: eindelijk is er meer plaats voor de islamitische medelanders die gewoonlijk na overlijden met grote haast ‘moeten’ worden overgevlogen naar landen van herkomst zoals Turkije, Marokko en Syrië.

Ook klinkt lof over het feit dat steeds meer moslims hun stoffelijk overschot willen toevertrouwen aan de Nederlandse bodem, waar hun kinderen en kleinkinderen wonen en waar waarschijnlijk het grootste deel van hun nageslacht een toekomst heeft. Toen in coronatijd repatriëring van overledenen soms lastig was, raakten islamitische families eraan gewend hun geliefden te begeleiden naar een laatste rustplaats in Nederland.

Althans: de voorlopig laatste rustplaats. Want volgens de islam – evenals het Jodendom – geldt een aards graf slechts als tijdelijk rustpunt (zie ‘Joodse begraafplaatsen’). Tot de wederopstanding op de Dag des Oordeels, waarbij eenieder wordt doorverwezen naar de hel of naar het paradijs. Tot dat moment dient een graf ongeschonden te blijven – en is ruimen uit den boze. De eeuwige grafrust is één van de voorschriften in de islam die steevast botsen met Nederlandse wetten, regels en tradities.

Joodse begraafplaatsen

Nederland telt zo’n 250 begraafplaatsen voor mensen met een Joodse achtergrond. De joodse religie schrijft net als de islam een eeuwige grafrust voor – tot aan de Dag des Oordeels, althans.

Door de Holocaust en de emigratie van Joden tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn veel lokale gemeenschappen verdwenen. Of ze zijn te klein om hun begraafplaats zelf te onderhouden. In de decennia na de oorlog is dan ook menige Joodse begraafplaats geruimd of geschonden – voor veel Joodse Nederlanders een pijnlijke, grievende herinnering.

Inmiddels zijn veel begraafplaatsen tot monument verklaard of worden zij op andere wijze beschermd. Daarnaast maakte de vorige regering eind 2021 2,5 miljoen euro vrij om tientallen vervallen begraafplaatsen te restaureren. Dit gebeurt onder meer door het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), dat de meeste Joodse begraafplaatsen in beheer heeft.

Advocaat Herman Loonstein (64) is voorzitter van het Joodse Begrafeniswezen in Amsterdam, een organisatie die ook nastreeft om Joodse begraafplaatsen in stand te houden en zo de eeuwige grafrust te verzekeren die aan de overledenen is beloofd.

Maar een recht? Nee, dat is het niet, meent Loonstein: ‘Het eeuwig grafrecht is wat wij in Amsterdam een “fopspeen” noemen.’ Het is een privaatrechtelijke zaak, geen publiekrechtelijke garantie, legt Loonstein uit.

Wel kreeg het NIK bij zijn oprichting in 1814 bij Koninklijk Besluit de garantie dat Nederland de Joodse grafrust zou respecteren. Maar wat die garantie waard is, dat moet telkens weer blijken.