Tien redenen om gewoon naar het WK in Qatar te kijken

Het was een luisterrijke koninklijke reis. In 2011 bracht de toenmalige Nederlandse vorstin Beatrix een staatsbezoek aan Qatar. Het was een feest geweest, verklaarde ze na afloop. Het bezochte emiraat was volgens haar een waardevol bruggenhoofd tussen Europa en Azië geworden en over de emir had ze alleen maar lovende woorden gehoord. Om haar sympathie en waardering voor het hoofd van de Arabische staat te onderstrepen, had Beatrix hem met het Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw onderscheiden.

Deze royale geste en loftuitingen veroorzaakten in Nederland weinig gemor. Over Qatar was toen ook weinig bekend. Dit is inmiddels veranderd. Dankzij het wereldkampioenschap voetbal dat de rijke olie- en gasstaat een jaar voor het Nederlandse staatsbezoek toebedeeld had gekregen. Zeker sinds de Britse krant The Guardian berekende dat bij de bouw van voetbalstadions in Qatar ruim 6.500 arbeidsmigranten omkwamen. Na deze omstreden berekening namen de informatiestromen over de mensenrechtensituatie in het land snel toe en groeide de onvrede over het WK.

Maar de oproepen tot een boycot van het grootse sportevenement hebben weinig weerklank gevonden. Nederlandse voetballers, die medewerkers van het SBS-programma Vandaag Inside weigeren te woord te staan vanwege een flauw grapje over Zwarte Piet, gaan niet zo ver met hun maatschappelijk engagement dat ze een WK aan zich voorbij laten gaan. Journalisten volgen Oranje. Willem Vissers toonde zich acht jaar geleden ineens rebels door stoer te melden Qatar te zullen mijden. Maar de sportverslaggever van de Volkskrant liet later weten bij nader inzien een verblijf in de Golfstaat toch te verkiezen boven principieel thuiszitten. Met tegenzin en een kritische instelling gaat hij naar Doha; zo’n politiek correcte toevoeging hoort er uiteraard bij.

Over de vertegenwoordiging van de Nederlandse regering bestaat nog onduidelijkheid. Het kabinet houdt, in strijd met de wensen van een meerderheid in het parlement, de mogelijkheid van een afvaardiging van de minister-president en de Koning open. De discussie hierover toont hoe lastig de relatie tussen sport en politiek is en blijft. Maar tien realistische inzichten kunnen helpen om, geconfronteerd met steeds terugkerende dilemma’s, verstandige keuzes te maken.

1. De mensenrechten worden in heel veel landen niet gerespecteerd

Het zou zo simpel kunnen zijn: laat Griekenland elke vier jaar de Olympische Spelen organiseren en Engeland het WK voetbal. Maar zo’n eurocentrisch voorstel heeft helaas geen enkele kans van slagen. Niet-westerse landen gebruiken sportevenementen graag om zichzelf internationaal gunstig te profileren. Probleem hierbij is dat zij het doorgaans niet zo nauw nemen met de mensenrechten. Dit geldt zeker voor de grootmachten China en Rusland, maar ook voor tal van kleinere staten in het Midden-Oosten en Afrika.

Sporters belanden daardoor haast onvermijdelijk af en toe in landen waar bloed aan palen kleeft en minderheidsgroepen het zwaar te verduren hebben. Zoals Egypte, een land dat talloze westerse politici deze maand trouwens bezochten voor een klimaattop zonder de gastheer lastig te vallen met preken over mensenrechten.

2. Mensenrechten kunnen geen prioriteit zijn in het buitenlands beleid

Nederlandse politici wekken al decennialang de indruk mensenrechten als een hoekpunt dan wel speerpunt van het buitenlands beleid te beschouwen. Dit is een onjuiste, flatterende voorstelling van zaken. Een regering kan niet anders dan de nationale belangen vooropstellen, anders trekt zij in de internationale arena continu aan het kortste eind.

Schendingen van mensenrechten kunnen zo nu en dan aan de orde komen in gesprekken met andere landen, maar verdwijnen altijd naar de achtergrond als met zo’n heikel gespreksonderwerp flink in eigen vlees zou worden gesneden. Bijvoorbeeld door dreigende schade aan profijtelijke handelsrelaties.

3. Afhankelijk van foute regimes

De oorlog in Oekraïne heeft een enorme schok veroorzaakt. Zeker ook omdat duidelijk werd dat het welzijn van Nederlanders helaas mede afhangt van de relatie met dictatoriale, oorlogszuchtige landen. De sancties tegen Moskou maakten een eind aan de toevoer van Russisch gas, met fors stijgende energieprijzen tot gevolg.