De Amelanders houden stand in hun centrum van de wereld

Met 3.760 inwoners zit geen gemeente dichter bij de 4.000 dan Ameland. Het naburige Terschelling schiet er met zijn 4.960 inwoners ruim overheen. Vlieland is met 1.200 inwoners weer veel kleiner. Dat geldt helemaal voor Schiermonnikoog, met nog geen duizend inwoners.

Je verwacht dat de pakweg 4.000 Amelanders elkaar allemaal persoonlijk kennen, maar nee. Ze kennen hier niet iedereen. Wel bijna iedereen.

‘Ik zie vaak aan het gezicht of de fysiek tot welke familie iemand behoort,’ vertelt Richard Kiewiet (67), gepensioneerd natuuropzichter. Laatst bijvoorbeeld, een jonge voetballer op het sportveld. ‘Ik zeg: dat moet er eentje van Kooiker zijn. Bleek te kloppen.’

Kiewiet is een van de typisch Amelandse namen. Kooiker, Roep, Kanger, Nobel, Brouwer, Visser, De Jong en nog een paar andere ‘stammen’ domineren de populatie. Amateurhistoricus Pieter-Jan Borsch (70) heeft een databank met de stamboekgegevens van alle 90.000 Amelanders sinds het jaar 1700. Als je zover teruggaat, blijkt dat 95 procent van de Amelanders familiebanden met elkaar heeft. ‘Vaak zonder dat ze het van elkaar weten.’

‘Ik woon hier al vierhonderd jaar,’ zegt Kiewiet. Omdat zijn achternaam zo vaak voorkomt op het eiland, heet hij ook ‘Richard van Jan van Joeke-Willem’. Zo krijgen de eilanders er meteen de hele familielijn bij. Voorkomt verwarring.

Friesland zonder Fries

Ameland hoort bij Friesland, maar Fries wordt er niet gesproken. Amelanders blijven liefst op zichzelf. Pas in 1704 verkocht de familie van vrijheer Cammingha het eiland aan stadhouder Johan Willem Friso van Oranje en werd het een stukje Nederland. ‘In de titulatuur van koning Willem-Alexander staat nog altijd dat hij Vrijheer van Ameland is, maar daarmee doen de Oranjes verder weinig en dat is absoluut niet erg,’ zegt Kiewiet.

Amelanders snappen dat het eiland vrijwel volledig op toerisme draait – 650.000 bezoekers per jaar – maar vrezen dat het benodigde personeel van elders wordt aangetrokken, waardoor de huizenprijzen explosief stijgen en het voor eigen volk onbetaalbaar wordt om hier te blijven. Het schrikbeeld, zegt iedereen, is dat ‘we elke morgen vanaf de vaste wal de boot nemen om op het eigen eiland acht uur lang in een café te werken, voordat we ’s avonds weer vertrekken’.

Daarom willen ze van een vaste oeververbinding niks weten. Dat opent de mogelijkheid van pendelen en dan verlies je de status aparte. De Waddenzee is kwetsbaar natuurgebied en ook daarom is zo’n brug of tunnel geen passende optie.