Razendsnelle luchtgevechten als Friese oefening tegen de Russen

De oorlog in Oekraïne is ver weg, maar ook weer niet. Jachtvliegtuigen van de NAVO-bondgenoten oefenen dezer dagen boven de Noordzee onder het banier van Friesland. Redacteur Eric Vrijsen sprak op Vliegbasis Leeuwarden met de gevechtsvliegers en de Air Battle Managers. Over Roden tegen Blauwen, de kill ratio van een F-35, de ‘Voorwaartse Lijn van Eigen Troepen’, het vuur in je helm, en het ‘vijandje’ dat komt aanvliegen.

Grote luchtmachtoefeningen van de NAVO heten Vlagoefeningen. In de Verenigde Staten treffen jachtvliegers elkaar bij de oefening Red Flag (meestal in Nevada of Alaska) en Green Flag (meestal in Arkansas). In Canada hebben ze Maple Flag om te oefenen. Eens per jaar organiseert de Koninklijke Luchtmacht in Leeuwarden Frisian Flag. Die naam doet misschien denken aan koffiemelk, maar daar heeft het niks mee te maken. Zeker dit jaar niet, want de escalatierisico’s van het Oekraïne-conflict en de intimiderende taal van het Kremlin zetten de luchtkrijgers extra op scherp.

Op het eerste oog is Vliegbasis Leeuwarden nu de droom van vliegtuigspotters. Franse Mirages en Rafales, Amerikaanse F-16’s, Canadese F-18’s, Britse en Italiaanse Typhoons en natuurlijk de eigen F-16’s en F-35 Lightnings van gastheer Koninklijke Luchtmacht. Plus wat er nog van elders komt aanvliegen om zich ergens boven de Noordzee in de oefening te werpen, zoals Cougar- en Apache- helikopters uit Gilze-Rijen, tankervliegtuigen uit Keulen en Eindhoven, vliegende AWACS-radarposten van de NAVO uit Geilenkirchen, en dagelijks vanuit Engeland overkomende Amerikaanse F-35’s.

Foto: Frisian Flag.

In het Friese Wier draait de hypermoderne Smart L-radar volop. Kortom, de halve santenkraam van de NAVO ‘Air Power’. En het is jammer dat de luchtmacht nog maar kort in het bezit is van Reaper UAV’s en een satelliet in de ruimte (de BRIK II), anders hadden die ook een rol.  De Polen zouden ook komen met hun F-16’s en Mig-29’s, maar zegden op het laatste moment af wegens de Russische dreiging aan de grens met Oekraïne.

Omlijnd territoir

In de duistere zaaltjes van de gevechtsleiding krijg je zicht op wat er gaande is. Daar zie je op een groot scherm het luchtruim boven de Noordzee, de Benelux, een stuk van Denemarken en Engeland. Er is een groot, wit omlijnd territoir, waar de witte pijltjes van burgervliegtuigen nu angstvallig buiten blijven. Want in dat vlak speelt zich de gevechtstraining nu af. Rood valt aan. Blauw verdedigt.

Rood is de vijand, althans dat zijn NAVO-toestellen die worden geprogrammeerd als Russische Soechojs of Migs. De piloten leren zich op deze manier in te leven in de rol van hun potentiële tegenstander. Ze moeten begrijpen wat die Russische toestellen kunnen. Elk dagdeel zijn zo’n dertig toestellen in de lucht. Soms is het de helft Roden tegen de helft Blauwen, maar vaak ook niet. Dan probeert een handjevol Roden een overmacht aan Blauwe verdedigers te desoriënteren. Maar het kan ook omgekeerd: een klein groepje Blauwe verdedigers moet het opnemen tegen een luchtvloot van de Roden.

Zou het niet authentieker zijn om de Roden via een vertaalprogramma Russisch met elkaar te laten spreken? Een ervaren F-16-vlieger met callsign ‘Joker’ schudt het hoofd: ‘Als je zo’n grootschalig luchtgevecht oefent, simuleer je een situatie waarin echt niet meer met elkaar wordt gesproken.’

Ten prooi vallen

Hoe het zit met de kill ratio’s van de diverse vliegtuigen geeft hij niet precies aan, maar volgens de Amerikaanse luchtmacht haalt één F-35 dankzij de stealth-eigenschappen gemiddeld twintig vijandelijke vliegtuigen uit de lucht, voordat hij zelf ten prooi valt. Dat cijfer is gebaseerd op de Red Flag-oefening van 2017. In de wandelgangen van de gevechtsleiding doet het verhaal de ronde dat het een misleidend cijfer is. ‘Dat is het officiële cijfer. Waarschijnlijk is het één op vijftig.’