Fatsoenlijk debatteren, zonder verwensingen en dreigementen. Dat is de wens die Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66) uit in een notitie. Termen als ‘idioot’ en ‘knettergek’ belooft zij niet meer te accepteren in het parlement, maar hoe realistisch is dat? Komende week is direct een lakmoesproef voor Bergkamp.
1. Waarom komt Bergkamp met deze notitie?
Dreigementen en gescheld waren de afgelopen maanden met regelmaat te horen in de Tweede Kamer. Forum voor Democratie-Kamerlid Pepijn van Houwelingen schermde met de komst van tribunalen waar collega-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66) zich voor zou moeten verantwoorden. PVV-leider Geert Wilders verwees naar collega’s ‘met een hoofddoekje’ en versleet Jesse Klaver voor ‘gek’.
Lees ook: Op die uitlatingen in de nationale vergaderzaal kwam forse kritiek. Ook op Bergkamp zelf, zij leek het debat niet altijd in de hand te hebben. Kamerlid Pieter Omtzigt verweet haar te marchanderen met de regels. ‘Als een scheidsrechter bij het voetbalspel constant zegt “foei, foei, u mag niet op de enkels trappen!” maar niet ingrijpt met gele en rode kaarten, dan gebeurt er niets.’
De afgelopen maanden nodigde Bergkamp alle fractievoorzitters in de Tweede Kamer uit voor een gesprek. Alleen Wilders weigerde. Op basis van die gesprekken heeft Bergkamp haar notitie geschreven.
2. Hoe kan Bergkamp de orde in de Kamer handhaven?
De instrumenten van Bergkamp staan in het Reglement van Orde. In het ruim vijftig pagina’s tellende document wordt de werking van de Tweede Kamer beschreven. Van de werkzaamheden van de voorzitter tot het indienen van moties of wetsvoorstellen en de gedragsregels voor Kamerleden.
Tijdens debatten moet ieder Kamerlid ‘zich gedragen op een wijze die getuigt van onderling respect, en die geen afbreuk doet aan de waardigheid van de Kamer,’ zo schrijft artikel 8.14 voor. Bergkamp kan bij ontsporing van een debat op drie manieren ingrijpen: een waarschuwing uitdelen, iemand het woord ontnemen of iemand zelfs uitsluiten van de vergadering.
Een verbale tik op de vingers wordt in de nationale vergaderzaal geregeld uitgedeeld. Het zwaarste middel is een zeldzaamheid. Bij uitsluiting mag een parlementariër niet meer meedoen aan de vergadering op de dag van uitsluiting.
3. Welke regels gaat Bergkamp strenger handhaven?
In de notitie schrijft Bergkamp dat zij niet direct het Reglement van Orde wil uitbrengen. Twee punten kunnen scherper. Zo kan het gebruik om via de voorzitter te spreken, worden verankerd in het Reglement, zoals de Eerste Kamer heeft gedaan. Daarnaast moet duidelijker zijn dat intimidatie en bedreiging ongeoorloofd gedrag zijn in de Kamer.
Bergkamp wil vooral de orde herstellen door scherper toe te zien op de huidige regels. Beledigingen zoals ‘gek’ of ‘idioot’ ziet zij niet meer door de vingers als ze op een persoon slaan. ‘Bepaald beleid of concrete wetsvoorstellen kunnen wel gekwalificeerd worden als “gek” of “idioot”.’
In de notitie benadrukt ze opnieuw dat Kamerleden niet kunnen aansporen tot onwettige handelingen. Dat stond al langer in het Reglement van Orde. Onlangs werd Kamerlid Gideon van Meijeren (FvD) de mond gesnoerd toen hij opriep tot burgerlijke ongehoorzaamheid.
Intimidatie en bedreiging accepteert Bergkamp ook niet meer. Daarvoor wijst zij op het bestaande artikel 8.14 in het Reglement over de waardigheid van de Kamer. Ook onnodige grievende uitlatingen, zoals het bagatelliseren van de Holocaust, wil Bergkamp niet meer toestaan.
4. Hoe zijn de reacties?
PVV-leider Geert Wilders haalde maandagochtend 14 februari fel uit naar Bergkamp. ‘NL is een dictatuur. Democratisch gekozen partijen worden uitgesloten, de vrijheid van meningsuiting in het parlement beperkt’ schreef hij op Twitter. ‘Als de wet niet wordt overtreden, moet iedereen zelf weten wat hij zegt, zolang hij niet in scheldkanonnades vervalt dan wel tot echte bedreigingen overgaat.’
Lees ook: Ook premier Mark Rutte (VVD) reageerde op de regels, al is hij slechts te gast in de Tweede Kamer. Toch zei hij afgelopen week dat hij blij is met scherpere regels. De debatten gaan te vaak op de persoon, meent de premier. ‘Het kan ook prettig en op een manier dat je niet een persoon onderuithaalt.’
Komende week is direct een lakmoesproef voor Bergkamp. Donderdag spreekt de Kamer over de notitie van Bergkamp en de eigen omgangsvormen. Eén dag bespreekt het parlement de coronawetgeving, wat vaak felle debatten oplevert. Gaat Bergkamp dan durven ingrijpen als Kamerleden de Reglementen schenden? Bij het laten gaan van opmerkingen zal haar kundigheid direct onder vuur liggen.