Verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren leggen hun werk neer. Ollongren toonde donderdagochtend haar aantekeningen over de formatiegesprekken toen zij het Binnenhof verliet nadat zij besmet bleek met het coronavirus. In die aantekeningen (zie kader: Papierenblunder) stonden gevoelige opmerkingen over verschillende posities van verschillende partijen.
Papierenblunder
Verkenner Kajsa Ollongren ontketende donderdagochtend in Den Haag een rel die tot het opstappen van de verkenners leidde. Onder haar arm was een vel te zien met de ‘Aandachtspunten 2e ronde VVD en D66′. Daarop staat onder meer geschreven: ‘Omtzigt, functie elders’. Daarbij wordt gewezen op CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt die samen met Renske Leijten (SP) de toeslagenaffaire bloot legde.
Onduidelijk is wie over de positie van Omtzigt sprak. Op Twitter ontkent CDA-leider Wopke Hoekstra dat hij met de verkenners over zijn partijgenoot sprak.
Ook is de onderhandelingsstijl van Hoekstra een aandachtspunt en wil de CDA-leider graag een post in het kabinet. Daarnaast blijkt uit de aandachtspunten dat er voor een minderheidskabinet weinig enthousiasme is, en een meerderheid in de Eerste Kamer voor niemand een ‘must’.
Uit het lijstje blijkt ook dat de linkse partijen elkaar niet echt vast hielden, terwijl dit tijdens de verkiezingscampagne bij die partijen een belangrijk thema was.
Volgens de woordvoerder van de verkenners is de gefotografeerde notitie ‘geen directe weergave van de reeds gevoerde gesprekken’.
Demissionair minister van Binnenlandse Zaken en verkenner Kajsa Ollongren (D66) bleek donderdagochtend het coronavirus te hebben. Afgelopen week sprak zij als verkenner in de formatie met alle fractievoorzitters van de partijen die vanaf volgende week in de Tweede Kamer zitten. Ollongren is het tweede kabinetslid in één week dat positief test op het virus.
De positieve testuitslag van Ollongren volgt op de coronabesmetting van staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer (CDA). Zij testte afgelopen zondag positief en bezocht vrijdag 19 maart nog de ministerraad. Volgens de quarantaineregels hoefde het kabinet toen niet in quarantaine, maar is wel dringend geadviseerd om na vijf dagen een test te laten doen.
Formatievertraging
Ollongren liet zich woensdag 24 maart, op die vijfde dag, testen. In afwachting van haar uitslag ging zij donderdagochtend 25 maart wel naar het Binnenhof. Daar zou zij met medeverkenner Annemarie Jorritsma (VVD) nogmaals met demissionair premier Mark Rutte (VVD) en D66-leider Sigrid Kaag spreken.
Voor de formatie kan het uitvallen van de verkenners een hoop vertraging opleveren. Op 30 maart zouden de verkenners hun eindverslag inleveren waarin zij adviseren welke coalitiemogelijkheid verder moet worden onderzocht.
Voor dat eindverslag spraken Ollongren en Jorritsma afgelopen maandag 22 en dinsdag 23 maart met alle zeventien fractievoorzitters. Die legden in een brief en gesprek uit welke coalitie zij wenselijk vinden. Zo sprak VVD-leider Rutte de wens uit als eerste met VVD, CDA, D66 en nieuwkomer JA21 te gaan formeren. Sigrid Kaag noemde dat moeilijk voorstelbaar. De D66-leider legde de nadruk op een progressieve samenwerking.
Nu de verkenners zijn opgestapt kan Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) nieuwe verkenners aanwijzen om toch spoedig met een verslag te komen over de partijen die als eerst aanzet zijn om een coalitie te vormen.
Neemt kabinet coronamaatregelen serieus?
Of Ollongren haar werkzaamheden online kan voortzetten, is onduidelijk. Het Bureau Woordvoering Kabinetsformatie schrijft daarover: ‘De mogelijkheden worden bekeken hoe en wanneer de gesprekken kunnen worden hervat.’
Na de positieve testuitslagen van de kabinetsleden Ollongren en Keijzer rijst de vraag hoe serieus de coronamaatregelen op het Binnenhof worden genomen. Tijdens de persconferentie op 23 maart over de coronamaatregelen vermaande demissionair premier Rutte de Nederlandse bevolking opnieuw. Hij benadrukte dat de burger zich niet voldoende aan de regels houdt. De mate waarin Nederlanders enkele belangrijke regels naleven, zoals thuisblijven bij klachten en thuis maximaal één bezoeker per dag ontvangen, daalt de laatste weken sterk en het kabinet maakt zich grote zorgen over het toegenomen aantal besmettingen.
Het kabinet overtrad geen coronaregels door niet in quarantaine te gaan na de positieve testuitslag van staatssecretaris Mona Keijzer. De kabinetsleden vallen in de categorie ‘overige contacten’. Voor hen is quarantaine niet nodig wanneer ze in contact zijn geweest met een coronageval.
Ministerraad lastig online wegens het staatsgeheime karakter
Toch hield het kabinet zich alleen aan de hoognodige maatregelen. Zo wordt in de ministerraad en tijdens de formatiegesprekken de anderhalvemeterafstand gehouden, maar worden geen mondkapjes gedragen. Ook al is bekend dat het virus zich dan gemakkelijker verspreidt.
Lees ook deze column van Gerry van der List: Verkiezingen die erg weinig veranderen
Demissionair premier Rutte legde afgelopen dinsdag uit waarom het kabinet nog geregeld in persoon bijeenkomt: ‘Het overleg in het kabinet heeft ook vaak een staatsrechtelijk geheim karakter. En het is heel erg lastig om dat helemaal digitaal te doen.’ Rutte benadrukte later opnieuw dat de ministerraad lastig online kan worden georganiseerd ‘vanwege het vertrouwelijke karakter, het staatsgeheime karakter’.
Of andere kabinetsleden ook positief zijn getest, is nog onduidelijk. Fractievoorzitters die afgelopen week bij Ollongren langskwamen, zullen zich vermoedelijk zaterdag of zondag kunnen laten testen.