De lange historie en het nut van verkiezingsdebatten

In aanloop naar de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 22 november zijn er tientallen verkiezingsdebatten. Die op televisie trekken meestal de meeste aandacht, zoals het eerste verkiezingsdebat bij het programma College Tour. Maar er zijn ook debatten op de radio en krachtmetingen die te volgen zijn via een livestream, waaronder het Grote Defensie Verkiezingsdebat van EW, dinsdag 7 november.

Dit artikel verscheen eerder op 23 februari 2021, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van dat jaar

Verkiezingsdebatten zijn bepaald geen nieuw fenomeen. Reeds in de tweede helft van de achttiende eeuw debatteerden politici met elkaar in zaaltjes en theaters. Ze moesten wel, want ze konden destijds nog niet zoals vandaag de dag op de slippen van de lijsttrekker een zetel in de Tweede Kamer veroveren. Ze moesten zelf aan de bak.

Ook in het buitenland ging dat zo. Om zijn zetel in de Amerikaanse Senaat veilig te stellen, hield Abraham Lincoln (1809-1865) niet minder dan zeven debatten van elk drie uur met zijn opponent voor die zetel. De bekendheid die hij hierdoor  kreeg, hielp hem om twee jaar later president van de Verenigde Staten te worden.

Debatten op de radio als voorloper van televisiedebatten

Toen politici niet langer namens zichzelf, maar namens politieke partijen in de Tweede Kamer kwamen, verminderde de noodzaak van kandidaten om in de aanloop van verkiezingen met elkaar de degens te kruisen. De leiders hadden uiteraard tussen beide wereldoorlogen met elkaar in debat kunnen gaan via het nieuwe medium radio, maar in het verzuilde Nederland boden omroepen liever geen podium aan politici van een andere zuil.

Bovendien bestond er in de jaren dertig radiocensuur, om te voorkomen dat ‘extremistische politici’, lees communisten en fascisten, beledigingen zouden rondstrooien.

Voor zover valt na te gaan, werd pas in 1950 het eerste radiodebat gehouden. Daaraan namen slechts twee partijen deel. Voor de VVD betrad het Tweede Kamerlid Govert Ritmeester (1883-1966) het strijdtoneel, voor de PvdA oud-minister ir. Hein Vos (1903-1972). Discussieleider was Jacques van Hellenberg Hubar (1896-1951), burgemeester van Hilversum en ‘dus’ onafhankelijk. Bovendien waren de omroepen in Hilversum gevestigd, dus lag het voor de hand hem te vragen.

Landelijke politici kapen verkiezing Provinciale Staten

Onderwerp van gesprek was onder meer de VVD-slogan dat de belastingen omlaag moesten. Niet dat de verkiezingen daarover gingen, want die betroffen in 1950 de samenstelling van de Provinciale Staten. Ook toen al bemoeiden landelijke politici zich blijkbaar met de provinciale verkiezingen.