Regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie willen dat de Europese Unie met wapenembargo komt tegen Turkije. De coalitie stoort zich aan de inmengingen van de NAVO-bondgenoot in buitenlandse conflicten en dient een motie in. Komt er straks een Europees wapenembargo en hoe zijn de Europese banden met Turkije? Vier vragen en antwoorden.
1.Waarom willen de regeringspartijen een wapenembargo tegen een NAVO-bondgenoot?
De belangrijkste reden voor de maatregel is de Turkse betrokkenheid bij het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan om de regio Nagorno-Karabach. Maar dat is slechts de spreekwoordelijke druppel.
Turkije mengt zich ook in de Libische Burgeroorlog en is betrokken bij de oorlog in Syrië. Daarnaast staan Turkije en Griekenland op gespannen voet met elkaar wegens boringen naar gas in de Middellandse Zee. Turkije bevindt zich met deze activiteiten soms lijnrecht tegenover EU-lidstaten.
De regeringspartijen VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie dienen daarom een motie in om EU-breed een wapenembargo in te stellen tegen het land. Het ministerie van Buitenlandse Zaken moet dan binnen de Europese Unie regelen dat er zo’n embargo komt. Europese landen mogen dan geen wapens meer verhandelen met de NAVO-bondgenoot. De maatregel zou hoogst ongebruikelijk zijn.
Tegen de NOS zegt CDA-Tweede Kamerlid Martijn van Helvert dat Turkije bijna een ‘schurkenstaat’ is. ChristenUnie-Tweede Kamerlid Joël Voordewind vindt dat Turkije keer op keer over de schreef gaat: ‘Het is tijd voor stevige maatregelen’.
2.Hoe groot is de kans dat er een wapenembargo komt?
Vorig jaar al zeiden Europese lidstaten de wapenverkoop aan Turkije af te zullen bouwen, wegens de Turkse inval in Noord-Syrië. Maar tot een officieel wapenembargo kwam het niet. Ook Nederland scherpte in 2019 zijn wapenexportbeleid ten aanzien van Turkije aan.
Spanje en Italië zijn grootste Europese leveranciers van wapens aan Turkije. Het is de vraag of deze landen hun winsten willen opgeven en zullen instemmen met een wapenembargo. Tijdens het conflict in de Middellandse Zee dit jaar bleek al dat deze twee landen liever de dialoog met Turkije aangaan dan dat ze strenge sancties eisen, zoals Griekenland en Frankrijk doen.
Bovendien is Turkije de laatste jaren zelf ook veel meer wapens gaan produceren. Het is onduidelijk wat het effect zal zijn van een Europees wapenembargo. De drones die Turkije leverde in het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan, zijn van eigen makelij. Een Europees embargo had hier dus niets uitgericht.
3. Heeft Turkije nog steeds invloed in Europa?
Na de aanslag op Samuel Paty en de kerk in Nice nam de Franse president Emmanuel Macron islamitische organisaties onder de loep. Enkelen werden zelfs verboden, zoals de Grijze Wolven. Dat zijn militante leden van de Turkse politieke partij MHP (Partij van de Nationalistische Beweging), die eind jaren zestig is opgericht door ex-legerofficier Alparslan Türkes. Aanhangers noemen zich ülkücüler – idealisten die streven naar herstel van het Ottomaanse Rijk.
Turkse immigranten in West-Europa hebben overal afdelingen opgericht. De Grijze Wolven zijn in verband gebracht met politiek geweld, maar ook met drugshandel en afpersing. Ook in Nederland is de groepering actief.
4.Hoe staat Turkije er binnenlands voor?
Turkije zal de komende tijd weinig geld hebben voor het kopen van nieuwe wapens. Het land verkeert economisch in zwaar weer. De Turkse lira is sinds begin dit jaar met meer dan 35 procent in waarde gedaald. Het land gaat gebukt onder hoge inflatie.
Lees ook dit coververhaal uit 2018 terug: Deze instituties vormen de lange arm van Erdogan
Ook rommelt het bij het financiële bestuur van Turkije. Zondag 8 november kwam het onverwachte besluit van de minister van Financiën Berat Albayrak om zich terug te trekken. Dat maakte hij bekend via Instagram. Naast partijgenoot is Albayrak de schoonzoon van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Door sommigen werd hij zelfs gezien als diens mogelijke opvolger.
Kort voor het aftreden van Albayrak stelde Erdogan oud-minister van Financiën Naci Ağbal aan als hoofd van de Turkse centrale bank. Onduidelijk blijft of die aanstelling de reden is voor het opstappen van Albayrak.