Dit zijn de belangrijkste punten uit de Troonrede en de politieke reacties daarop

Een aangepaste Prinsjesdag, volledig in coronastijl. Koning Willem-Alexander ging per auto naar de Grote Kerk in Den Haag, niet per koets naar de Ridderzaal. In de kerk luisterden de leden van de Eerste en Tweede Kamer in Verenigde Vergadering naar de Troonrede die de Koning uitsprak. Dit zijn de belangrijkste punten en reacties.

1.  Oproep aan kwetsbare jongeren om solidair te zijn met oudere generaties

De Koning had aandacht voor de spanningen tussen generaties in de coronacrisis en benoemde de kwetsbare positie van jongeren.

‘Juist in tijden van plotselinge schokken is het zaak oog te houden voor de lange termijn. Dat zijn we verplicht aan de jongeren, die de laatste maanden niet alleen moesten inleveren op hun leven nu, maar ook op hun vooruitzichten voor straks.’

De Koning haalde een brief aan van een 94-jarige veteraan waarin hij Nederlandse jongeren opriep vol te houden en solidair te zijn met zijn generatie. Een achttienjarige student schreef in een reactie hoe dankbaar hij is voor de vrijheid en alle mogelijkheden waarmee hij en zijn leeftijdgenoten opgroeien. Maar ook hoezeer zij die vrijheid nu missen, ze sleutelmomenten in het leven zomaar zien passeren en hoe extra onzeker ze zich voelen over de toekomst door de economische gevolgen van de coronacrisis maar ook door de klimaatverandering.

‘Deze brief raakt de kern van Prinsjesdag, want perspectief voor de toekomst begint altijd in het hier-en-nu. Dat is de spiegel die de volwassenen van morgen voorhouden aan de volwassenen van vandaag.’

2. Invloed Black Lives Matter ook terug te vinden in de Troonrede

Ook de wereldwijde protesten tegen racisme eerder dit jaar na de dood door politiegeweld van de Amerikaan George Floyd vonden weerklank.

‘Een wezenlijke bedreiging voor de kwaliteit van de rechtsstaat is dat in ons land iemands huidskleur of naam nog te vaak bepalend is voor zijn of haar kansen. Dat is onaanvaardbaar. Het maatschappelijk debat hierover schuurt soms, maar kan ons ook verder brengen in de strijd tegen discriminatie, racisme en ongelijke behandeling. Bestaande verschillen overbruggen begint bij de bereidheid naar elkaar te luisteren.’

3. Koning staat stil bij impact coronavirus op economie

De Koning stond in de Troonrede, uitgesproken voorafgaand aan de presentatie van de miljoenennota, uitgebreid stil bij de impact van het coronavirus op de economie. De Koning benoemde de keuze van het kabinet om niet te bezuinigen, maar te investeren. Een boodschap die het kabinet-Rutte III de afgelopen maanden al uitdraagt.

De investeringen van het kabinet gaan naar ‘baanbehoud, goede publieke voorzieningen, en een sterkere economische structuur en een schoner land nu en straks’. Ondanks de overheidsinvesteringen en steunpakketten krimpt de economie dit jaar met ruim 5 procent. Uit uitgelekte cijfers blijkt dat het kabinet ervan uitgaat dat de economie volgend jaar weer groeit, met 3,5 procent.

In de Troonrede waarschuwde de Koning voor de grote economische problemen die Nederland mogelijk nog wachten. Daarbij wees hij op belangrijke handelspartners die een grotere economische klap hebben gehad, iets wat Nederland als ‘open en op handel en export gericht land’ hard kan raken.

Een van de investeringen die het kabinet gaat doen, is het Nationaal Groeifonds. Dat werd vorige week gepresenteerd en moet de Nederlandse economie structureel laten groeien. Volgens de Koning moet dat fonds ervoor zorgen dat Nederland ‘welvarender, schoner en duurzamer’ aan de jongeren van nu kan worden overgedragen.

4. Wat zijn de reacties?

Oppositie

PVV-leider Wilders begon met een compliment aan het kabinet, omdat dat het mogelijk had gemaakt dat Prinsjesdag door kon gaan. Maar over de inhoud was hij minder te spreken. ‘Heel veel mensen gaan erop achteruit en dan heb ik het nog niet eens over de mensen die hun baan kwijt zijn.’ Hoewel hij het steunpakket voor ondernemers, de NOW-regeling, steunt, vindt Wilders dat de regeling te snel wordt afgebouwd, onder meer voor mensen in de horeca. ‘Dat soort sectoren hebben het keihard nodig.’

In een reeks tweets spreekt fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks van een ‘mooie Troonrede’, waarin de Koning volgens hem de nadruk legde op solidariteit. Die moet wat Klaver betreft terugkomen in kabinetsbeleid, onder meer door  de ‘klimaatcrisis’ aan te pakken, zorgpersoneel beter te belonen en de huren te verlagen, in plaats van miljarden te steken in ‘grote bedrijven’ en de fossiele industrie. Klaver vindt het ‘tijd om te breken met de oude politiek’ en ‘tijd voor verandering’:

Fractievoorzitter Thierry Baudet van Forum Voor Democratie vindt dat koning Willem-Alexander ‘op elk gebied (…) de plank misslaat’ door de nadruk te leggen op klimaatverandering, het Nationaal Groeifonds met banen voor ‘kartelvriendjes’, institutioneel racisme en meer Europese samenwerking. Immigratie is volgens de FVD-leider ‘het grootste probleem dat we hebben’ en de nadruk op de EU vindt hij misplaatst, nu ‘we net 750 miljard aan Zuid-Europa hebben cadeau gedaan’.

Baudet ziet in de woorden van de Koning vooral een voortzetting van de tien jaar onder het bewind van premier Mark Rutte (VVD), waarin ‘we Nederland in de uitverkoop zetten door klimaat, immigratie en EU’. Volgens Baudet wijst het verhaal van de Koning ‘op geen enkele manier op een koerswijziging’:

Lilian Marijnissen (SP) heeft in de Troonrede naar eigen zeggen ‘heel veel mooie, terechte woorden’ gehoord over de publieke sector, maar noemt het ‘des te teleurstellender (…) dat het kabinet daar wat mij betreft veel te weinig in investeert’. Zo wil Marijnissen in plaats van ‘een applaus en een eenmalige bonus’ een structurele loonsverhoging voor het zorgpersoneel. Wel prijst ze het kabinet omdat dat ‘niet de fouten maakt die vorige kabinetten hebben gemaakt, om in een crisis juist te gaan bezuinigen in plaats van investeren’. De SP-leider hamert erop dat de miljarden niet naar ‘de bedrijven’ gaan, want in deze tijd kan dat echt niet’.

Daarnaast vindt Marijnissen net als Klaver dat de coronacrisis duidelijk maakt dat het tijd is voor een grote verandering. Zo constateert ze tevreden dat ‘steeds meer partijen onze analyses overnemen: het neoliberalisme is op zijn retour’.

Kees van der Staaij (SGP) pleit juist voor behoedzaamheid. ‘Maak van de nood geen deugd,’ waarschuwt hij. Realisme over de financiën is wat de SGP betreft nodig, omdat de Nederlandse staatsschuld snel oploopt. ‘Dat legt een zware hypotheek op de toekomst, met name de jongeren die nu een baan en een huis zoeken. De geldsluis is opengezet, maar het zou goed zijn als het kabinet helder maakt wanneer die weer wordt dichtgedraaid.’ Van der Staaij vindt het goed dat de overheid noodlijdende burgers en bedrijven te hulp schiet, ‘maar ik wil dat we dat in de toekomst kunnen blijven doen’. Daarom wil de SGP op korte termijn juist ‘weer terug naar het oude financiële normaal’.

Coalitie

De coalitiepartijen zijn logischerwijs minder kritisch.

Zo zegt VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff dat de Troonrede getuigt van ‘perspectief en optimisme’. Hij is het met de Koning eens dat Nederland zich ‘schrap moet zetten’ voor de gevolgen van de coronacrisis, maar spreekt de hoop uit dat het land er uiteindelijk sterker uitkomt.

Daarnaast vindt Dijkhoff het ‘logisch en goed’ dat koning Willem-Alexander stilstond bij de ‘ellende’ die de coronacrisis heeft teweeggebracht. De economische crisis is nog niet op zijn hoogtepunt, denkt hij: ‘Je zou het haast vergeten op een zonnige dag als deze, maar corona domineert nog alles,’ zegt Dijkhoff.

Verder pleitte Dijkhoff voor investeringen om de crisis te boven te komen, maar waarschuwde hij ook dat de overheidsfinanciën weer op orde moeten komen, en het kabinet dus voorzichtig moet zijn met uitgaven de komende jaren. Ook prees de VVD-fractievoorzitter de aandacht van de Koning voor racisme.

Scheidend D66-lijsttrekker Rob Jetten was het roerend eens met de woorden van de Koning in de Troonrede:

Volgens ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers heeft de coronacrisis ons ‘opnieuw geleerd dat ons leven niet maakbaar is’.  Toch prijst hij de inzet van het kabinet om de samenleving zo goed mogelijk uit de problemen te helpen: ‘Met deze begroting zet het kabinet waardevolle stappen om de samenleving – het samen leven – te versterken. De komende maanden vragen van de politiek en van iedere Nederlander om op die weg verder te gaan.’

CDA-kopstukken als Hugo de Jonge, Wopke Hoekstra, Mona Keijzer, Pieter Heerma en Pieter Omtzigt leggen in een serie vlogs uit wat de maatregelen van de partij voor Nederlanders gaan betekenen. Die maatregelen vragen volgens de christen-democraten om ‘solidariteit, daadkracht en saamhorigheid’: