Toeslagenaffaire: Snel hield Tweede Kamer voor de gek

Staatssecretaris van Financiën Menno Snel (D66) houdt belangrijke documenten achter voor de Tweede Kamer over fouten van de Belastingdienst bij de toekenning van kinderopvangtoeslagen. Uit een evaluatierapport uit 2015, in handen van RTL Nieuws enTrouw, blijkt dat het aantal gedupeerden veel groter is dan Snel toegaf. De Kamer eist onmiddellijk opheldering. Vier vragen en antwoorden.

Wat is die toeslagenaffaire precies?

De zaak kwam in 2014 aan het rollen toen van driehonderd gezinnen de kinderopvangtoeslag werd stopgezet. De gezinnen waren ingeschreven bij een gastouderbureau in Eindhoven en er waren vermoedens van fraude. Hierdoor verloren ze hun recht op toeslag en soms moesten zij duizenden euro’s aan al ontvangen toeslag terugbetalen. Een aantal ouders raakte hierdoor in grote financiële en soms ook psychische problemen.

Het onderzoek naar de ouders in Eindhoven maakt deel uit van het zogenoemde CAF 11-dossier (Combiteam Aanpak Facilitators). Het CAF-team van de Belastingdienst deed onderzoek naar fraude, maar in veel verdachte gevallen werd niet goed genoeg onderzocht of er echt wat aan de hand was. Staatssecretaris Snel sprak later van ‘een op hol geslagen fraude-verdenking’.

Een commissie onder leiding van oud-minister Piet Hein Donner (CDA) stelde daarop een onderzoek in naar de situatie bij de Belastingdienst. Die oordeelde in november dat de dienst een groep ouders te streng had beoordeeld. Deze ouders hebben volgens de commissie recht op terugbetaling en schadevergoeding.

‘Institutionele vooringenomenheid’ was volgens Donner de belangrijkste oorzaak van de fouten van de Belastingdienst. De commissie maakte ook bekend dat naast de driehonderd ouders in Eindhoven duizenden andere gezinnen hetzelfde is overkomen.

Hoe ging het de gedupeerde ouders af?

De staatssecretaris besloot het advies van de commissie-Donner volledig te volgen. De driehonderd gedupeerde ouders uit Eindhoven krijgen een compensatie voor de ingetrokken kinderopvangtoeslag. Snel trok daar 7,5 miljoen euro voor uit, gemiddeld 25.000 euro per gezin.

In een brief aan de Tweede Kamer liet hij weten ‘het volste begrip voor de onmacht en boosheid te hebben’ die het gevolg zijn van de toeslagaffaire.

Snel erkent dat vermoedelijk duizenden andere gevallen de toeslag eveneens onterecht is onthouden. Mocht dit zo zijn, dan zal de compensatieregeling tientallen miljoenen bedragen. Om het geld aan eventuele gedupeerden beschikbaar te stellen, moet er nieuwe wetgeving komen. De staatssecretaris heeft beloofd dit zo snel mogelijk te regelen.

De Eindhovense ouders zijn niet tevreden over de beloofde schadevergoeding van Snel. De advocaat die de ouders bijstaat, Eva González Pérez, zei tegen het Eindhovens Dagblad dat de vergoeding maar een schijntje van alle schade dekt.

Waarom is de Tweede Kamer toch nog boos op Snel?

De Eindhovense ouders zijn niet Snels grootste zorg. Dinsdag werd duidelijk dat de staatssecretaris documenten voor de Tweede Kamer  achterhoudt waaruit blijkt dat er inderdaad veel meer gedupeerden zijn. Ook zou Snel al enige tijd op de hoogte zijn van de stukken. De Kamer vraagt hem al anderhalf jaar om openheid.

De documenten die tv-rubriek RTL Nieuws en dagblad Trouw in handen hebben, zijn evaluaties uit 2015 van fraudezaken van het CAF-team. De stukken zouden duidelijk bevestigen dat de fraudebestrijding uit de hand was gelopen. Ook was in de evaluaties vermeld dat het aantal ouders dat bezwaar maakte tegen het stopzetten van de toeslag heel hoog was.

Volgens een woordvoerder van het ministerie van Financiën zijn de stukken al lang aan de Tweede Kamer gemeld. Ook wijst hij erop dat er nog onderzoek wordt gedaan naar 170 zaken die het CAF behandelde. Dit onderzoek moet eind dit jaar klaar zijn.

Snel gaf na het advies van de commissie-Donner aan dat hij vermoedde dat er nog duizenden andere zaken zijn, maar uit de evaluaties blijkt dat hij dat al lang wist.

Hoe reageert Den Haag?

Verschillende Tweede Kamerleden reageren geschokt op de onthulling over de toeslagenaffaire. Oppositiepartijen PvdA en SP en coalitiepartijen VVD en CDA willen deze week nog opheldering van de staatssecretaris. Ook eisen ze dat de stukken alsnog openbaar worden.

In een reactie op het nieuws van RTL Nieuws en Trouw zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt: ‘Het is zeer ernstig dat documenten waar ik al maanden om vraag, buiten het zicht van iedereen worden gehouden.’

Ook Helma Lodders (VVD) en Henk Nijboer (PvdA) reageerden op RTL Nieuws en Trouw. Lodders noemt de situatie ook ‘zeer ernstig’ en Nijboer laat weten dat de staatssecretaris ‘een heel groot probleem heeft’. Waarschijnlijk is er volgende week een Kamerdebat waarin Snel zich moet verantwoorden over zijn stilzwijgen over het aantal gedupeerden.

SP-Kamerlid Renske Leijten wil een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire en vindt dat de staatssecretaris aangifte moet doen tegen zijn eigen ambtenaren, zo zei ze in Radio 1-programma 1 op 1.

‘Ik zet zelf de politieke stappen. Ik ken vrouwen die al tien jaar in deze gevangenis zitten. Daar moet aangifte van worden gedaan, en dat moet staatssecretaris Snel doen. Hij moet orde op zaken stellen,’ zei Leijten in 1 op 1.

GroenLinks-leider Jesse Klaver pleitte dinsdagmorgen voor afschaffing van de kinderopvangtoeslag. Met het geld dat dat oplevert, zouden ouders drie dagen per week per kind gratis opvang moeten krijgen.