Rutte III is het kabinet van impasse en irritaties. De laatste weken verliepen rommelig. Hoelang kan dit nog goed gaan? Het moment nadert dat D66 en ChristenUnie de dividendbelasting gebruiken als chantagemiddel.
Bijna elke week tackelen CDA-Kamerleden VVD-minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken). D66-minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) is vanuit de polder terechtgekomen in een pensioenmoeras en doet nu iets wat-ie helemaal niet wil: suggereren dat de pensioenleeftijd minder snel zal worden verhoogd. De fractieleiders van VVD en CDA kreunen onder de ‘klimaatambities’.
Hier en daar hoor je al voorspellen dat het kabinet kan bezwijken onder zijn klimaatambities. Maar crisisdreiging is niet aan de orde. Simpelweg omdat geen enkele coalitiepartij er garen bij zou spinnen. ChristenUnie handhaaft zich in de peilingen. VVD, CDA en D66 staan op verlies.
Verzekeren goede sfeer werkt argwaan
Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend dat de klimaatvoorstellen waarover Rutte III de komende weken moet beslissen, aanzienlijk duurder uitpakken dan eerder gemeld. VVD-minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) verzekerde deze week dat ‘de sfeer in het kabinet goed was’. Als ministers over de sfeer beginnen, dan weet je het wel.
Elke donderdagavond houden de coalitiepartijen in eigen kring beraad. Het zogenoemde bewindspersonenoverleg. Achter gesloten deuren spannen ministers, staatssecretarissen, prominente Kamerleden en hun naaste medewerkers samen om de ministerraad van de volgende ochtend en de algehele politieke toestand te bespreken. Afgelopen week was de spanning kennelijk zo hoog opgelopen dat na afloop nog een ‘kopstukkenberaad’ werd gehouden. Premier Mark Rutte (VVD) vergaderde met de vier fractieleiders en minister Wiebes om de gemoederen te bedaren. Rutte zei de volgende dag dat het kabinet de ‘klimaatambities’ wil waarmaken.
Fractieleiders hebben vooral hindermacht
De premier is de centrale figuur van dit kabinet, maar de macht zit bij de vier fractieleiders in de Kamer. Het is vooral hindermacht. Ze willen en bepleiten van alles, maar blokkeren is het enige wat ze kunnen.
In juli waarschuwde VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff in Elsevier Weekblad dat je de economie niet kapot moet vergroenen. In augustus ging CDA-fractieleider Sybrand Buma nog een stapje verder. Hij voorspelde een nieuwe ‘Pim Fortuyn-revolte’ omdat de man in de straat de kosten moet dragen van de maatregelen die alleen gunstig zijn voor de rijke lui die twijfelen welke zwaar gesubsidieerde limousine ze nu weer moeten nemen: ‘Een Tesla of een elektrische Porsche.’
Dit denken in karikaturen is voor een coalitie niet zonder gevaar. Zo is het door ChristenUnie gebruikte beeld blijven hangen dat de christelijken en D66 het door Mark Rutte gewenste schrappen van de dividendbelasting ‘als een meloen moesten doorslikken’. Mooie beeldspraak, maar inmiddels klinkt-ie behoorlijk dreigend.
‘We staan voor onze handtekening onder het Regeerakkoord,’ bezweren Gert-Jan Segers (CU) en Alexander Pechtold (D66). Dat betekent tevens dat als het klimaatbeleid niet van de grond komt – doordat Dijkhoff en Buma de overijverige Wiebes blokkeren – het schrappen van de dividendbelasting niet doorgaat, omdat ChristenUnie en D66 dat dan ook niet meer pruimen.
Dreigende motie op D66-congres
Het dividendtaksvoorstel zit verpakt in een pakketje fiscale maatregelen voor het bedrijfsleven. Je hoeft dus niet het hele Belastingplan te verwerpen om het voorstel tegen te houden. Er hoeft maar één Kamerlid van ChristenUnie of D66 dwars te liggen of het Rutte-plan sneuvelt. Die dreiging – vooralsnog niet keihard uitgesproken behalve in een motie op het D66-congres in Den Bosch, volgende week – hangt elke maandag boven het wekelijkse beraad van premier Rutte met zijn vicepremiers en de vier fractieleiders.
Dijkhoff en Buma zullen komende week moeten erkennen dat ze vorig jaar hebben getekend voor ambitieuze klimaatmaatregelen, maar zij zullen tegenwerpen dat ze dit deden op basis van een kostentaxatie die veel te laag is gebleken. En als hun collega’s het dividendplan zouden willen blokkeren, dan hebben zij ook nog wel een paar meloenen achter de hand.