Bijna twee weken na de gemeenteraadsverkiezingen is langzamerhand meer bekend over hoe de colleges in gemeentes eruit komen te zien. GroenLinks won in veel plaatsen, maar lang niet elke stad hoeft te rekenen op een linkse coalitie.
Een overzicht van hoe het eruitziet in de vijf grote steden.
Amsterdam
Vrijdag werd bekend dat Amsterdam een ultralinks gemeentebestuur krijgt. Rutger Groot Wassink, lijsttrekker van GroenLinks in de hoofdstad, wil verder praten met D66, PvdA en SP.
Daarmee kiest de stad voor een andere lijn dan voorheen: in het vorige college maakten VVD, D66 en SP de dienst uit. Amsterdammers hebben bij de verkiezingen duidelijk gemaakt dat ze een ‘andere koers’ willen, aldus Groot Wassink vrijdag. Zijn plannen voor Amsterdam gaan vooral over ‘verduurzaming, het tegengaan van ongelijkheid, en democratisering’. De combinatie van GroenLinks, D66, PvdA en SP is de meest linkse variant denkbaar na de verkiezingen.
VVD en Partij voor de Dieren vallen definitief af. Groot Wassink vindt dat de afstand met D66 beter is te overbruggen dan die met de VVD. Hoewel GroenLinks en de PvdD op één lijn zitten qua duurzaamheid, vond Groot Wassink dat de partij zich tijdens de verkennende gesprekken ‘minder verbonden’ toonde met linkse thema’s als ongelijkheid en democratisering. Bovendien had de partij voorwaarden gesteld aan deelname aan een college – onder meer een verbod op de verkoop van bont en levende kreeften in de hoofdstad – waardoor een variant van GroenLinks, D66, PvdA en PvdD niet meer mogelijk is.
Rotterdam
In Rotterdam is het nog onduidelijk hoe de coalitie eruit gaat zien. Leefbaar Rotterdam, dat de grootste bleef na de verkiezingen, had eerder aangegeven een ‘brede coalitie’ van links en rechts te willen. De partij won elf zetels. Leefbaar-leider Joost Eerdmans stelde eerder deze week een coalitie voor met VVD, D66, GroenLinks en PvdA. De coalitie zou dan 31 van de 45 zetels in de gemeenteraad hebben. Volgens Eerdmans doet deze combinatie recht aan de uitslag van de verkiezingen. Hij zei ook dat het besturen met een minimale meerderheid hem de afgelopen vier jaar niet goed is bevallen.
De PvdA heeft al aangegeven niet te willen meewerken aan die brede coalitie. Volgens fractievoorzitter Barbara Kathmann is Leefbaar Rotterdam ‘te veel naar rechts geschoven’, zowel met het beleid van de afgelopen vier jaar als door met Forum voor Democratie (FvD) van Thierry Baudet samen te werken.
Ook D66 ziet samenwerking met de Rotterdamse winnaar niet zitten, ook vanwege de alliantie met FvD. D66-leider Saïd Kasmi zei eerder deze week te hopen dat Leefbaar alsnog afstand neemt van FvD.
Mocht D66 bij haar standpunt blijven, dan vormt dat een obstakel in de coalitievorming. Een coalitie over rechts, met Leefbaar, D66, VVD en CDA (samen 23 zetels) is dan ook niet mogelijk. De twee partijen werkten de afgelopen vier jaar wel samen in het college, en gaven eerder aan de samenwerking als prettig te hebben ervaren.
GroenLinks pleit in Rotterdam voor een coalitie ‘vanuit het midden’, zonder Leefbaar. GroenLinks-lijsttrekker Judith Bokhove ziet wel wat in een college met haar partij, PvdA, D66 en VVD. Maar die combinatie is voor de VVD weer niet ideaal: Vincent Karremans van de VVD-fractie benadrukte deze week tegenover dagblad NRC dat de campagnetijd voorbij is: ‘We moeten nu gaan samenwerken.’ De door GroenLinks voorgestelde coalitie is volgens hem ‘niet breed en niet stabiel’.
Den Haag
In Den Haag hadden de gemeenteraadsverkiezingen een verrassende uitkomst. Naast Rotterdam is dit de enige stad waar een lokale partij, in dit geval Groep de Mos van Richard de Mos, de grootste werd. De partij stelde VVD-coryfee Hans Wiegel aan als verkenner.
Wiegel zet in op een ‘afspiegelingscollege’, waarin er een goede vertegenwoordiging is van winnende partijen. Volgens hem moeten in elk geval de grootste partijen daaraan meedoen. Dat zijn Groep de Mos, VVD, D66 en GroenLinks. Laatstgenoemde heeft echter moeite met deze combinatie, omdat die niet links en progressief genoeg zou zijn.
Wiegel spreekt eerst met de leiders van die partijen, en daarna met die van de kleinere partijen. Hij verwacht na het Paasweekeinde meer duidelijkheid te hebben over een eventuele coalitie, en denkt dat zijn taken zo’n tweeënhalve week in beslag zullen nemen. Daarna is het aan de informateur, en vervolgens de formateur.
Utrecht
Net als in Amsterdam kwam ook in Utrecht GroenLinks als grote winnaar uit de bus. Niet verrassend: die partij heeft ook hier een voorkeur voor een coalitie ‘over links’ met D66, PvdA en SP.
PvdA en SP zijn bereid deel te nemen aan een dergelijk college, maar de Utrechtse partijleider van D66 Klaas Verschuure gaf vorige week na het duidingsdebat aan niet mee te willen doen aan coalitie met louter linkse partijen. D66 heeft de voorkeur voor een coalitie over het midden, met de VVD erbij.
PvdA en SP willen wel meedoen aan het linkse college van GroenLinks. Verkenner in Utrecht is Heleen de Boer (GroenLinks).
Eindhoven
De resultaten in Eindhoven waren minder eenduidig dan in de andere steden. In Eindhoven werd zowel de VVD als GroenLinks de grootste bij de verkiezingen. Beide partijen mochten dus een informateur aanstellen.
Voor de VVD is dat Onno Hoes geworden, en voor GroenLinks Roel van Gurp. Hoes was voorheen Statenlid en burgemeester van Maastricht. Nu is hij waarnemend burgemeester van Haarlemmermeer. Van Gurp was jarenlang wethouder in Tilburg, en is momenteel directeur van woningbouwvereniging Cascade in Waalwijk.
Hoewel de partijen weinig met elkaar gemeen hebben, liet de lokale VVD-fractie vorige week al weten open te staan voor onderhandelingen met GroenLinks. Mogelijk zouden de partijen een combinatie kunnen aangaan met D66 of CDA. Geen van die partijen heeft nog aangegeven of ze daartoe bereid is.